Propolis to nazwa pochodząca z greckiego, a oznaczająca „przedmurze miasta”, co nawiązuje do jego roli w ulu. Jest materiałem konstrukcyjnym, a jednocześnie środkiem dezynfekcyjnym. Właściwości propolisu są chętnie wykorzystywane także przez człowieka. Jakie ma główne zastosowanie lecznicze?
Spis treści:
Co to jest propolis?
Naturalny propolis służy w ulu do budowy i uszczelniania gniazd. Ma właściwości dezynfekcyjne, jest ochroną przed drobnoustrojami. Jednocześnie owady wykorzystują go do dezynfekcji martwych stworzeń, np. zabitych os, które dostały się do ulu.
Propolis – co to:
Pszczoły pozyskują materiał do produkcji propolisu głównie z drzew, zwłaszcza topoli, olch i iglaków. Zbierają żywiczną substancję z pączków roślin za pomocą żuwaczek. Następnie mieszają ją z miodem, nektarem i pyłkiem, po czym przenoszą na obnóżach do ula. Tam zwilżają propolis wydzielinami ślinowymi i mieszają z pyłkiem kwiatowym bądź woskiem.
Propolis a kit pszczeli
Kit pszczeli to zamienna nazwa propolisu. W ulu ma postać lepkiej, smolistej substancji, najczęściej o barwie szarobrązowozielonkawej. W temperaturze do 15°C posiada twardą, kruchą konsystencję, ale już przy 30-35°C staje się miękki, elastyczny i łatwy do obróbki.
Propolis – właściwości
Za cenne właściwości propolisu odpowiada bogaty skład, z czego największy udział mają substancje żywiczne (ok 50%). Ponadto zawiera ok. 30% wosku pszczelego, 10% substancji lotnych, 5% pyłku kwiatowego, 5% domieszek mechanicznych. Jest dobrym źródłem flawonoidów, polifenoli, estrów, terpenów, witamin (A, B1, B2, B6, C, D, E) i soli mineralnych (m.in. cynk, cyna, krzem, żelazo, glin, potas, chrom, magnez, mangan).
Najważniejsze są właściwości dezynfekcyjne kitu pszczelego, dzięki czemu nazywa się go „naturalnym antybiotykiem”. Zwalcza drobnoustroje – bakterie, wirusy i grzyby.
Propolis - na co pomaga?
Propolis pszczeli traktuje się jako suplement, który wspomaga leczenie chorób, a może również zapobiec ich wystąpieniu. Jest stosowany w różnorodnej formie.
Propolis - zastosowanie
- Jest przydatny przeciw i przy wystąpieniu infekcji o różnorodnym podłożu. Propolis pomaga m.in. na przeziębienie, grypę i anginę.
- Propolis na gardło – ogranicza stan zapalny, bóle, drapanie, obrzęki i zaczerwienienia.
- Poprawia ogólną odporność organizmu.
- Dodaje sił przy osłabieniu i przeciwdziała zmęczeniu.
- W formie nalewki i kropel kit pszczeli znajduje zastosowanie przy leczeniu chorób płuc i oskrzeli.
- Obniża poziom złego cholesterolu we krwi.
- Obniża ciśnienie tętnicze krwi.
- Poprawia koncentrację i zdolność zapamiętywania.
- Jest wykorzystywany przy leczeniu wielu schorzeń układu pokarmowego.
- Pomaga przy wrzodach żołądka i zapaleniu jelita grubego.
Propolis - działanie zewnętrzne
Propolis stosuje się także zewnętrznie, np. w formie maści, na problemy dermatologiczne i jako kosmetyk. Wspomaga leczenie łuszczycy i wyprysków. Opóźnia procesy starzenia skóry. Przyspiesza procesy regeneracyjne – np. po wystąpieniu ran i oparzeń. W dodatku ma inne cenne właściwości – regularnie stosowany na skórę zmniejsza widoczność blizn. Ma wykorzystanie przy leczeniu schorzeń ginekologicznych. Maści propolisowe stosuje się m.in. na owrzodzenia, odleżyny, otarcia i ukąszenia owadów. Propolis ma znaczenie w leczeniu próchnicy zębów.
Jak stosować propolis?
Stosowanie propolisu zależy od formy suplementu. Kit pszczeli w sprzedaży często dostępny jest w formie naturalnej, którą wykorzystuje się m.in. do produkcji nalewek. Przykładowy przepis: 50g propolisu należy umieścić w szklanym naczyniu, a następnie zalać 100ml wody i 250ml spirytusu (95%). Naczynie należy zamknąć szczelnie i przechowywać w ciemnym miejscu. Jest gotowe po 2-3 tygodniach. Można ją przefiltrować, np. przez gazę. Warto codziennie wstrząsać nim, aby uskutecznić produkcję nalewki. Ponadto kit pszczeli jest dostępny w postaci „gotowych” kropel, pastylek i tabletek.
Jak pić propolis?
Najwygodniejsze jest picie kropli lub nalewek propolisu wymieszanych ze szklanką wody. Dla poprawy smaku (a przy okazji wzmocnienia efektu) można dodać odrobinę miodu.
Propolis – dawkowanie
Najczęściej zaleca się dawkowanie 20-25 kropel dziennie (wymieszanych z wodą). Spożywa się je „na raty”, np. trzy razy dziennie, przed posiłkami (rano na czczo). Podobne (lub nieco większe dawki) stosuje się w przypadku nalewek. Obie formy można wykorzystywać zewnętrznie, w formie okładów. Maść z propolisu stosuje się średnio trzy razy dziennie na określony obszar skóry.
Jak długo można stosować propolis?
Z propolisu najczęściej korzysta się regularnie przez kilka tygodni do kilku miesięcy, następnie wykonuje krótkie przerwy. Brakuje dokładnych zaleceń co do długości stosowania. Do sprawy należy podejść indywidualnie – obserwować efekty, ewentualnie potencjalne skutki uboczne.
Propolis - przeciwwskazania
Głównym przeciwwskazaniem do stosowania propolisu jest uczulenie na produkty pszczele. Nie można wykluczyć wystąpienia reakcji alergicznych (o tym poniżej). Zaleca się więc wykonać próby skórne. Stosowanie kitu pszczelego przez kobiety w ciąży czy dzieci zawsze powinno być konsultowane z lekarzem. Ostrożność powinny zachować osoby borykające się z alergicznym zapaleniem skóry.
Propolis - skutki uboczne
Skutki uboczne propolisu (podobnie jak innych produktów pszczelich) nie występują często, ale nie można ich wykluczyć. Kit pszczeli może powodować reakcje alergiczne, np. zaczerwienienia skóry, nudności, nieżyt nosa i zapalenie spojówek. Marginalne objawy to duszność czy świszczący oddech. Zawsze przy pierwszym użyciu powinno się sprawdzać reakcję organizmu.
Propolis jest wykorzystywany przez człowieka od bardzo dawna. Historycy uważają, że to pierwszy (bądź jeden z pierwszych) naturalnych „leków” stosowanych przez Słowian. W starożytnym Egipcie używano go do leczenia ran. Dziś spektrum zastosowania kitu pszczelego jest znacznie szersze. Dzięki badaniom naukowym wiadomo, że zawiera ponad 300 związków aktywnie czynnych (a prawdopodobnie nie wszystkie są jeszcze wykryte). Warto korzystać z niego, oczywiście z zachowaniem ostrożności, na równi z miodem czy pierzgą.
Źródła:
- Mazik; Dary pszczół, Egros, 2019 czytelniamedyczna.pl
- Lisowski; Tajemnice pszczelego ula, Alma-Press, Warszawa, 2010
Autor:
Mgr inż. Michał Mazik
Absolwent ogrodnictwa ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Piszący ogrodnik i zielarz. Zajmował się zielenią ozdobną w USA, sadami owocowymi w Anglii i we Włoszech, zakładał ogrody w Polsce. Współpracował z holenderskimi firmami ogrodniczymi jako ekspert ds. roślin. Autor kilkudziesięciu książek o tematyce związanej z ogrodami, ziołolecznictwem i zdrowym żywieniem, w tym "Dary pszczół" (Ergos 2019).
