Problemy z koncentracją i skupieniem u dziecka - jak pomóc?

Czym jest koncentracja uwagi u dziecka?

Termin koncentracja uwagi odnosi się do okresu czasu, który dziecko potrafi spędzić na zadaniu bez rozpraszania się. Czas skupienia uwagi wydłuża się wraz z wiekiem, pozwalając mózgowi na naukę i organizację nowych danych. 

Posiadanie długiego czasu skupienia uwagi to rzecz, nad którą można z dzieckiem pracować - i w tym artykule poznasz rozsądne, sprawdzone metody wspierania koncentracji u dzieci w wieku szkolnym. 

Dlaczego lekcja trwa 45 minut?

45 minutowe lekcje w Polsce to spadek po pruskim systemie edukacji, którego historia sięga jeszcze XIX w. Lekcje trwały 45 minut, ponieważ u osób dorosłych zaobserwowano większą efektywność i skupienie na powierzonych zadaniach właśnie w tym okresie czasu. 

Współcześnie wiemy o możliwościach dziecięcego mózgu znacznie więcej. Jedną z najbardziej znanych, amerykańskich ekspertek od dziecięcego mózgu była dr Helen J. Neville. Brak skupienia u dzieci badała stosując techniki psychofizyczne, elektrofizjologiczne i rezonans magnetyczny. To na podstawie zebranych przez nią materiałów powstała tabelka prezentująca długość czasu skupienia, której można wymagać od dzieci na konkretnych etapach życia. 

Ile trwa skupienie uwagi u dzieci?

Dziecko 2-3 lata: 4-6 minut

Dziecko 4-5 lat: 8-12 minut

Dziecko 6-7 lat: 12-18 minut

Dziecko 8-9 lat: 16-24 minut

Dziecko 10-11 lat: 20-30 minut

Dziecko 12-13 lat: 24-36 minut

Dziecko 14-15 lat: 28-42 minut

Dziecko 16-18 lat: 32-48 minut

Przerwy są tak samo ważne jak lekcje

Jakie wnioski z powyższych danych możemy wyciągnąć jako rodzice bądź nauczyciele? Brak koncentracji u dziecka 7-letniego nie zawsze jest problemem. Rozproszenie po ok. 20 minutach będzie stanowiło normę dla wieku. Podobnie jak brak koncentracji u dziecka 10 lat po około 30 minutach lekcji. 

Warto zwrócić uwagę na możliwości naszych podopiecznych. Dopiero w szkole średniej dzieci potrafią skupić się przez większość lekcji. We wcześniejszych latach 45-minutowe cykle wymagają przerywników. Dobrym pomysłem jest podzielenie zajęć na 2 cykle po 15 minut z przerwą na zabawę ruchową czy elementy gimnastyki. Odrabianie prac domowych także powinno odbywać się w 15-minutowych cyklach. 

Dlatego należy pamiętać, że tak jak warto obserwować dziecko i reagować w odpowiednim momencie, tak stwierdzenie braku koncentracji u dziecka czasem może okazać się pochopnym wnioskiem. 

Zaburzenia koncentracji uwagi u dzieci - jak wspierać? 

Rozwój dziecka jest procesem świetnie przemyślanym przez naturę. U zdrowych, prawidłowo rozwijających się dzieci, zwykle wszystkie umiejętności przychodzą w odpowiednim czasie. Naszą rolą, jako opiekunów dzieci jest obserwować. Wychwycić zaburzenia koncentracji uwagi u dzieci takiej jak ADHD, wyłapać, które czynniki mogą zakłócać możliwość skupienia. Czasem niewielka zmiana nawyków, czy rodzinnej rutyny (np. kładzenie się spać o godzinę wcześniej), może przynieść dużą poprawę skupienia u dziecka. 

Dobre praktyki a brak koncentracji u dziecka 

• ograniczenie elektroniki
• odpowiednia ilość snu 
• zdrowa dieta 
• wspomaganie odporności 
• aktywność fizyczna 

Rodzinne zasady korzystania z ekranów

W XXI wieku nie sposób wychowywać dziecko bez elektroniki. Posługujemy się nią każdego dnia, by ułatwiać sobie życie, uzyskiwać dostęp do wiedzy i rozrywki. Dzieci mogą uczyć się mądrego i rozsądnego korzystania z telefonów, komputerów i tabletów. Przydatny będzie rodzinny system zasad mądrego korzystania z elektroniki, obejmujący limity czasowe oraz sposób wykorzystania ekranu do zabawy i nauki.

Ile czasu może spędzać dziecko przed ekranem? 

Tworząc rodzinne zasady korzystania z ekranów, możemy wspierać się propozycjami, które przygotowała Amerykańska Akademia Pediatryczna:

• Maksymalnie jedna godzina ekspozycji na media cyfrowe dziennie dla dzieci do 10 roku życia
• Nastolatki mogą korzystać z urządzeń cyfrowych dwie godziny dziennie.
• Żadnej elektroniki przy posiłkach.
• Zero elektroniki w sypialni i 1 h przed snem.
• Zero ekranów dla dzieci poniżej 2 roku życia. 
• Dzieci w wieku przedszkolnym korzystają z elektroniki tylko w obecności rodzica.

Sen a koncentracja u dzieci

Kluczowym czynnikiem dla dobrej koncentracji u dzieci jest dobry sen. Przez słowo dobry rozumiemy sen wystarczająco długi i nieprzerwany, zapewniający dziecku regenerację organizmu i odnowienie energii. Problemy ze snem bywają powiązane z nadmiarem bodźców w ciągu dnia, w tym także z nadmierną ekspozycją na ekrany i media elektroniczne. 

Ile godzin snu potrzebują dzieci w danym przedziale wiekowym?

American Academy of Sleep Medicine to stowarzyszeniem zawodowe osób zajmujących się zaburzeniami snu i rytmu okołodobowego. Organizacja bada sen od prawie 50 lat i akredytuje ośrodki medycyny snu w Stanach Zjednoczonych. W 2021 roku AAoSM przygotowało najnowsze wytyczne dotyczące zapotrzebowania na sen u dzieci, określone przez lekarzy specjalizujących się w medycynie snu:

• ile powinno spać dziecko w wieku 4-12 miesięcy? 
  12-16 godzin 

• Ile powinno spać roczne dziecko i dwulatek 
  11-14 godzin 

• ile powinno spać dziecko 3-letnie, 4-letnie, 5-letnie 
  10-13 godzin

• ile powinno spać dziecko w wieku 6-12 lat 
  9-12 godzin

• Ile powinno spać dziecko w wieku 13-18 lat  
  8-10 godzin

W czas snu wliczają się także drzemki w ciągu dnia. Najlepiej, jeśli pora zasypiania jest zwykle taka sama i możliwe jest zachowanie regularnych odstępów.

Koncentracja a problemy z odpornością

Problemy z odpornością mogą sprawić, że organizm będzie zmęczony i skupiony na odnawianiu własnych zasobów. To także jedna z przyczyn, dla których pojawiają się problemy ze skupieniem u dziecka. Ciągłe zmęczenie i osłabienie odbierają chęć do nauki i aktywności. W ten sposób częste chorowanie może odbijać się na koncentracji u dzieci. To problem, któremu można zapobiegać, stosując olej z czarnuszki. Olej z czarnuszki Olini wyróżnia się oznaczonym w laboratorium, wysokim poziomem tymochinonu. To właśnie ten składnik odpowiada za przeciwzapalne i immunomodulujące działanie oleju z czarnuszki. Codzienny szocik z czarnuszki to sposób wielu rodziców na zdrowie przez cały rok szkolny. 

Zdrowa dieta na koncentrację u dzieci

Zdrowa dieta, bogata w cenne dla mózgu składniki to kolejna rzecz, której warto poświęcić uwagę.  Nie ważne czy chodzi o brak koncentracji u dziecka 11 lat, czy problemy ze snem u 2-latka. Dieta to podstawa. Dzielimy się z Wami naszą listą produktów, które dostarczają mózgowi niezbędnych do prawidłowej pracy składników: 

• Miedź — masło z nerkowców i migdały
• Cynk — orzechy ziemne, nerkowce, migdały
• Żelazo — masła orzechowe, kakaowe Czekolini
• Magnez — siemię lniane, olej lniany, orzechy ziemne, nerkowce, migdały
• Witamina C — zakwas z buraka, sok z rokitnika
• Przeciwutleniacze — zakwas z buraka z imbirem i cytryną, sok z jagody kamczackiej, sok z malin, oleje z orzechów. 
• Kwasy omega-3 — oleje roślinne, w tym Olej dla uczniów Olini. Świetny podczas nauki, ale przyda się dla całej rodziny. Może pomóc w problemach ze skupieniem i nauką, wspierać ogólne funkcje mózgu (np. pamięć), łagodzić obniżenia nastroju (stany depresyjne), a także utrzymania prawidłowej masy ciała oraz zahamowania wzrostu insulinowrażliwości. Skład oleju dla ucznia to połączenie oleju lnianego, oleju z orzechów włoskich, oleju z orzechów laskowych i oliwy z oliwek. 

Ciało, a problemy ze skupieniem

Na pracę mózgu wpływają również sygnały z ciała oraz poziom jego aktywności. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała szczegółowe zalecenia dotyczące poziomu aktywności ruchowej rekomendowanej dla dzieci w różnym wieku. Trzymanie się tych wytycznych wspiera zdrowie, dobry sen i koncentrację. 

Ile ruchu powinno mieć dziecko?

• Do 1 roku życia: 30 minut ruchu dziennie, rozumianego jako zabawy na podłodze. 
• 1-2 lata: 180 minut na dobę  w różnych formach i o różnej intensywności. 
• 3-4 lata: 180 minut na dobę, w tym przynajmniej 60 minut intensywnych aktywności. 

Do 4 roku życia Dziecko nie powinno być unieruchamiane w wózku, nosidle, chuście czy foteliku samochodowym na czas dłuższy niż 1 godzina. Do 4 roku życia unikamy też zabaw wymagających siedzenia.

• 5-17 lat: 60 minut dziennie umiarkowanej lub intensywnej aktywności fizycznej, najlepiej przez cały tydzień, minimum 3 razy w tygodniu: bieganie, skakanie, jazda na rowerze — najlepiej to, co sprawia dziecku radość. Ćwiczenia aerobowe o dużej intensywności wzmacniające mięśnie i kości. 

Nie zawsze chodzi o mózg -  zaburzenia koncentracji u dzieci

Brak koncentracji u dzieci to nie zawsze kwestia pracy mózgu. Posiadane przez dziecko wady postawy lub zaburzenia integracji sensorycznej także mają wpływ na koncentrację! Dziecku ze skoliozą będzie trudniej wysiedzieć w ławce, zaburzenia integracji sensorycznej mogą objawiać się zbyt mocnym lub za słabym chwytem pisarskim, a także ogólnym rozdrażnieniem czy potrzebą ciągłego wstawania i ruchu. To problemy, które możecie rozwiązać np. zajęcia z gimnastyki korekcyjnej i sensorycznej. Te zorganizowane lub domowe, wykonywane po konsultacji ze specjalistą.