Spis treści:
Czym jest żeń-szeń? Poznaj korzeń życia
Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) to bylina pochodząca m.in. z Chin i Nepalu, a uprawiana w wielu regionach świata jako roślina lecznicza. Obecnie niemal nie występuje w naturze (została wytrzebiona przez człowieka). Ma krzaczasty pokrój, wysokość jest zmienna (średnio 40-60 cm wysokości), w zależności od warunków uprawy. Można ją poznać po charakterystycznych owocach – drobnych, czerwonych jagodach zebranych w grupy w kuliste owocostany. Najważniejszym organem jest słabo rozgałęziony korzeń palowy.
Żeń-szeń - azjatycka roślina o wyjątkowych właściwościach
Żeń-szeń to azjatycka roślina zaliczana do ziół adaptagennych, tj. o szerokich działaniu, poprawiających samopoczucie i dopasowujących się do aktualnych potrzeb organizmu. O Panax ginseng mówi się, że poprawia jakość życia, zwłaszcza w połączeniu z suplementacją witaminami i solami mineralnymi. Jest potocznie nazywany „korzeniem życia”. Poza żeń-szeniem właściwym w ziołolecznictwie wykorzystuje się żeń-szeń koreański, indyjski i amerykański. Z kolei żeń-szeń syberyjski to potoczna nazwa eleuterokoku kolczastego, nie będącego gatunkiem należącym do Panax.
Historia stosowania żeń-szenia w medycynie wschodniej
Żeń-szeń jest uprawiany i wykorzystywany w krajach azjatyckich od ponad 4000 lat. Pierwsze opisy rośliny pochodzą z ok. 38-33 r. p.n.e (1). Receptury leków naturalnych były strzeżoną tajemnicą. Przez tysiąclecia był gatunkiem pospolitym, ale na skutek powszechnego stosowania w medycynie ludowej stał się zagrożony wyginięciem. Uprawa stała się koniecznością, chociaż na większą skalę prowadzi się ją dopiero od XIX wieku. Korzeń życia trafił do Europy ok. 1000 roku. Przywiózł go mauretański żeglarz, Ibn Kordoba. Po wypędzeniu Maurów roślina straciła na znaczeniu, a ponownie zaczęto ją stosować w krajach europejskich za sprawą Marco Polo. Do dziś największe uprawy żeń-szenia znajdują się w Chinach, a ponadto w Japonii i Korei, jednak roślina ma znaczenie globalne.
Właściwości żeń-szenia - dlaczego jest tak ceniony?
Największą zaletą żeń-szenia jest szerokie spektrum działania. Pozytywnie wpływa na różne obszary funkcjonowania organizmu, dotyczy to zarówno aspektów fizycznych jak i psychicznych. Dlatego nazywa się go „wszechlekiem”. Racjonalne, rozsądne przyjmowanie żeń-szenia raczej nie powoduje skutków ubocznych. Niekorzystne działania występują bardzo rzadko, marginalnie i nie są groźne (2).
Suplementacja żeń-szenia wpływa pozytywnie m.in. na odporność i kondycje. Dodaje energii, zwiększa wydolność fizyczną, a zarazem zdolności umysłowe. Poprawia koncentrację i odporność na stres. Przeciwdziała lękom. Obniża poziom cukru we krwi. Poprawia libido i wspomaga walkę z zaburzeniami erekcji. Korzeń żeń-szenia działa antyoksydacyjnie neutralizując wolne rodniki i zapobiegając starzeniu się komórek. Najważniejsze w składzie korzenia są saponiny trójterpenowe – ginsenozydy.
Adaptogenne właściwości żeń-szenia - jak łagodzi stres?
Główne związki aktywnie czynne zawarte w korzeniu żeń-szenia, czyli ginsenozydy zmniejszają poziom kortyzolu – hormonu stresu, a jednocześnie wzmacniają funkcję nadnerczy. Oprócz tego zapobiegają spadkowi stężenia neuroprzekaźników monoaminowych, czyli zjawisku, które wywołuje chroniczny stres. Mechanizmy działania są znacznie bardziej złożone, najważniejszy jest jednak efekt. Regularnie, właściwe przyjmowanie żeń-szenia poprawia nastrój, pomaga uporać się z problemami, a przy tym nie powoduje nadmiernego pobudzenia (w przeciwieństwie do kofeiny). Jednocześnie zapobiega stanom lękowym, a może przeciwdziałać groźnej chorobie – depresji (3). Jest zalecany dla osób borykających się z zespołem chronicznego zmęczenia.
Żeń-szeń na odporność - jak wspiera układ immunologiczny?
Właściwości żeń-szenia obejmują wielokierunkową poprawę odporności. Jednakże korzeń sprawdza się w zapobieganiu typowych chorób powodowanych przez infekcje bakteriami czy wirusami. Suplementacja takich roślin leczniczych jak żeń-szeń zwiększa liczbę komórek odpornościowych. Jednocześnie ma działanie przeciwzapalne. Tym samym zmniejsza się ryzyko wystąpienia grypy, przeziębienia i innych chorób infekcyjnych. Jest m.in. przyjmowany przez sportowców (4).
Żeń-szeń a poziom cukru we krwi - jak działa?
Badania przeprowadzane na ochotnikach wykazały, że żeń-szeń obniża poziom glukozy we krwi (5). W tym aspekcie działania za najbardziej wartościowy uznaje się żeń-szeń koreański. Zawiera ginsenozyd Rg3, który zwiększa wydzielanie insuliny z komórek wyspowych trzustki. Ogólnie szeń-szeń nie jest polecany osobom, które mają skłonności do glikemii.
Stosowanie żeń-szenia - jak prawidłowo przyjmować ten suplement diety?
Żeń-szeń można suplementować w różnorodnej formie. Optymalny jest napar. Rozdrobnione fragmenty (np. jedną łyżeczkę) zalewa się wrzątkiem i odstawia na 10-15 minut pod przykryciem. Można pić na „raty”, np. dwa razy dziennie po pół szklanki. W sprzedaży dostępne są także herbaty z dodatkiem żeń-szenia. Oprócz tego dostępne są różnorodne formy suplementacji żeń-szenia, takie jak tabletki, pastylki i ekstrakty. Wybór konkretnej metody to sprawa indywidualna.
Dawkowanie żeń-szenia - jak stosować ten adaptogen?
Dawka żeń-szenia zależy m.in. od masy ciała i indywidualnych predyspozycji organizmu, a także celu suplementacji. Szacuje się, że dzienne spożycie korzenia wynosi od 0,5 do 2g. W przypadku „gotowych” suplementów, np. ekstraktów czy tabletek należy sugerować się instrukcją zawartą na opakowaniu produktu. Roślinę można stosować przez kilkanaście tygodni (do ok. 3 miesięcy), ale później należy zrobić przerwę (np. miesięczną). Żeń-szeń często jest przyjmowany przed planowanym dużym wysiłkiem umysłowym bądź fizycznym.
Żen-szeń znajdziesz także w naszej autorskiej mieszance ziół na odporność. Spożywanie żeń-szenia w formie naparu jest bardzo proste i smaczne. Żeń-szeń stanowi w naszej mieszance jeden z kilku ziół, synergicznie łącząc w całość właściwości naparu.
Regularne stosowanie żeń-szenia - jakie są korzyści?
Najważniejsze korzyści z regularnego stosowania żeń-szenia to zwiększanie wydolności fizycznej i umysłowej. Suplement poprawia odporność na infekcje, ale warto go stosować razem z innymi rozwiązaniami, np. przyjmowaniem witaminy D. Żeń-szeń sprzyja długowieczności. Pozytywnie wpływa na poziom cukru i cholesterolu we krwi, dlatego pomaga zapobiec groźnych chorobom, m.in. miażdżycy. Działa ochronnie na żołądek. Ułatwia osobom uzależnionym zerwanie z nałogiem. Może łagodzić symptomy
chorób neurodegeneracyjnych, np. Alzheimera.
Skutki uboczne i przeciwwskazania stosowania żeń-szenia
Żeń-szeń uchodzi za bezpieczną roślinę leczniczą, jednakże nie można wykluczyć wystąpienia skutków ubocznych. Z reguły wynika to ze stosowania nadmiernych dawek (znacznie przekraczających normę) bądź łączenia z niektórymi, stale przyjmowanymi lekami.
Czy żeń-szeń ma skutki uboczne? Co warto wiedzieć?
Potencjalne skutki „przedawkowania” korzenia żeń-szenia to problemy żołądkowe i nudności. Ponadto mogą wystąpić symptomy odwrotne od oczekiwanych po suplementacji, czyli nadmierna nerwowość, nadpobudliwość, ból głowy i kłopoty ze snem. Prawdopodobieństwo bezsenności występuje także przy zbyt późnym, wieczornym przyjmowaniu.
Przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia - kiedy należy unikać tego suplementu?
Żeń-szenia nie powinno się stosować razem z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwzapalnymi. Dodatkowo nie zażywa się go razem z insuliną i alkoholem. Nie należy podawać go dzieciom (poniżej 12 roku życia). Odradza się suplementację u kobiet w ciąży i matek karmiących (ze względu na brak badań przeprowadzonych u tych grup).
Źródła:
- https://neuroexpert.org/suplementy/zen-szen/
- https://koreascience.kr/article/JAKO201004159139825.page
- https://www.jstage.jst.go.jp/article/jphs/93/4/93_4_458/_article
- https://www.pzss.org.pl/assets/files/biblioteka-trenera/2012/03_2012_chlebda-skrzypiec-szelag-rola-preparatow-ziolowych-w-profilaktyce-infekcji-u-sportowcow.pdf
- https://neuroexpert.org/suplementy/zen-szen/
Autor:
Mgr inż. Michał Mazik
Absolwent ogrodnictwa ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Piszący ogrodnik i zielarz. Zajmował się zielenią ozdobną w USA, sadami owocowymi w Anglii i we Włoszech, zakładał ogrody w Polsce. Współpracował z holenderskimi firmami ogrodniczymi jako ekspert ds. roślin. Autor kilkudziesięciu książek o tematyce związanej z ogrodami, ziołolecznictwem i zdrowym żywieniem, w tym "Dary pszczół" (Ergos 2019).
