Spis treści:

Astaksantyna – właściwości, działanie i zastosowanie
Zapewne każda osoba, która widziała kiedykolwiek flaminga na żywo — chociażby w zoo — zachwyciła się jego nasyconym, zjawiskowym kolorem piór. To właśnie astaksantynie ptak ten zawdzięcza swoją piękną barwę — przeciwutleniaczowi silniejszemu niż witamina C i inne karotenoidy. (3,12) Astaksantyna ma szerokie działanie prozdrowotne: przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i immunomodulacyjne.
Czym jest astaksantyna?
Astaksantyna jest barwnikiem należącym do grupy ksantofili, które są z kolei tlenowymi pochodnymi karotenów. Innymi słowy, jest kartenoidem.
W przyrodzie nadaje przyjemny dla oka kolor m.in. tkankom łososia czy pstrąga. Ze względu na swoją budowę astaksantyna wykazuje silne działanie antyoksydacyjne.

Naturalne źródła astaksantyny
Ten najsilniejszy naturalny antyoksydant znajdziemy w:
mięsie ryb: łososiu, pstrągu,
owocach morza: languście, krabach, krewetkach, homarach,
skrupkach skorupiaków,
algach: Haematoccocus pluvalis, Chlorella zofingensis,
drożdżach Xanthopylomyces dendrorhous.
Zarówno ludzie, jak i inne organizmy wyższe dostarczają ten barwnik wyłącznie z pożywienia. (2, 4, 11)
Różnice między naturalną a syntetyczną astaksantyną
Naturalna astaksantyna wykazuje silne właściwości przeciwutleniające a tym samym przeciwstarzeniowe i prozdrowotne dzięki swojej złożonej budowie. W przyrodzie występuje głównie pod postacią jednego izomeru, co jest bardzo istotne.
Syntetyczna astaksantyna zawiera zdecydowanie więcej zanieczyszczeń, ale co najważniejsze, uzyskuje się różne jej izomery, wymieszane ze sobą. To sprawia, że taka jej forma nie może zostać podana ludziom. (3)
Właściwości i działanie astaksantyny
Swoje właściwości astaksantyna zawdzięcza budowie: dużej ilości sprzężonych wiązań podwójnych. Jej cząsteczka jest hydrofilowo-hydrofobowo-hydrofilowa, zupełnie jak nasza błona komórkowa, dlatego związek ten może w niej łatwo zakotwiczyć i działać zarówno w jej środku, jak i na zewnątrz. (2, 3, 4)
Silne właściwości antyoksydacyjne
Silne właściwości antyoksydacyjne astaksantyny zostały potwierdzone naukowo. (4, 5) Wykazano, że astaksantyna chroni skórę — jej stosowanie zmniejsza uszkodzenia powstałe pod wpływem promieniowania UV, które indukuje powstawanie wolnych rodników tlenu w organizmach.
Dane literaturowe wskazują na to, że astaksantyna jest najsilniejszym antyoksydantem ze wszystkich kartenoidów. (8)
Działanie przeciwzapalne i immunomodulujące
Stan zapalny pobudza organizm do walki ze szkodliwymi czynnikami, takimi jak patogeny, infekcje, urazy, toksyny, promieniowanie czy niedokrwienie. Jednakże zbyt długi okres trwania stanów zapalnych lub duża ich ilość jest szkodliwa dla organizmu i może powodować, lub pogłębiać choroby.
Badania wykazują, że działanie astaksantyny może wpływać na szlaki metaboliczne biorące udział w powstawaniu stanów zapalnych, blokując kompleks białkowy, który odgrywa w nich ważną rolę. (8) Ten naturalny antyoksydant ten hamuje również działanie enzymów, które biorą udział w dalszych reakcjach prozapalnych. (3)
Ochrona przed stresem oksydacyjnym
Zapobieganie indukcji wolnych rodników tlenu i unieszkodliwianie ich zapewnia organizmowi ochronę przed stresem oksydacyjnym, który wpływa na starzenie się organizmu i przyczynia się do powstawania stanów zapalnych i uszkodzeń w komórkach.
Wpływ na zdrowie skóry i ochrona przed promieniowaniem UV
Badania przeprowadzone przez Li i in. [2020] dowiodły, że gdy skóra została dotknięta zmianami wywołanymi przez działanie promieniowania UV, to suplementacja astaksantyną poprawia jej stan oraz wygląd: zmarszczki się wygładziły, a w skórze zwiększyła się ilość kolagenu. (4, 5)
Zastosowanie astaksantyny w medycynie
Zastosowanie astaksantyny w medycynie cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Potrafi ona przenikać barierę krew — mózg, czego nie potrafią nawet niektóre leki. Zdolność ta jest kluczowa w leczeniu chorób neurodegradacyjnych i otwiera nadzieję na nowe terapie.
Wsparcie w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych
Pan Si i in. [2022] w swojej pracy wspominają, że stosowania astaksantyny przynosi korzyści w zapobieganiu najpopularniejszych chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer, Parkinson czy stwardnienie zanikowe boczne i wiele innych. Ogranicza także skutki towarzyszące starzeniu się mózgu. (7, 8)
Korzyści dla układu sercowo-naczyniowego
Układ sercowo naczyniowy także zyskuje na obecności astaksantyny. W swojej pracy Lis i Kołoczek [2020] podkreślają, że obniża ona poziom „złego” cholesterolu, a przyczynia się do podwyższenia m.in. adiponektyny, która wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe. (3, 9)
Wpływ na regulację poziomu glukozy we krwi
Gdy poziom adiponektyn wzrasta, zwiększa się także wrażliwość organizmu na insulinę, a także wydzielanie insuliny przez trzustkę. Wykazano, że astaksantyna obniża poziom glukozy we krwi (10, 14)
Ochrona wzroku i profilaktyka zwyrodnienia plamki żółtej
Ten silny przeciwutleniacz wspomaga także działanie wzroku, szczególnie w zakresie redukcji zmęczenia oczu, nazwanego astenopią.
Właściwości przeciwutleniające astaksantyny chronią również oczy, wrażliwe na działanie wolnych rodników tlenu. Ten naturalny antyoksydant poprawia również mikrokrążenie w narządzie wzroku.
Astaksantyna chroni także przed działaniem promieni UV i światłem niebieskim, którego źródłem są monitory. Wszystkie te czynniki są dodatkowym wsparciem dla plamki żółtej, chroniąc przed jej zwyrodnieniem. (1, 13, 18)
Astaksantyna w diecie i suplementacji
Astaksantynę możemy dostarczyć do organizmu doustnie na dwa sposoby:
spożywając jej naturalne źródła,
stosując suplementy diety z astaksantyną.
Naturalne źródła w żywności – ryby i owoce morza
Najwięcej naturalnej astaksantyny znajduje się w languście, bo aż 15mg/100g masy ciała. Trochę mniejsze ilości odnotowano w organizmach krabów i krewetek.
Ryby, takie jak wspomniany już łosoś czy pstrąg łososiowy również są naturalnymi źródłami astaksantyny w diecie, jednak zawartość tego barwnika jest zdecydowanie mniejsza (nawet około 30-50 razy, w zależności od gatunku ryby) niż w languście. Stosowanie astaksantyny jako dodatku do pasz ryb hodowlanych może jednak wpłynąć na jej ilość w tkance tych zwierząt. (2, 11, 15)
Suplementy diety z astaksantyną – jak wybrać najlepszy?
Zapewne dieta wielu z Was wcale nie opiera się głównie na owocach morza i nie polega na częstym, regularnym jedzeniu langusty. Dlatego, aby dostarczyć do organizmu astaksantynę, można zdecydować się na suplementy diety z astaksantyną. Jak wybrać najlepszy?
Dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania
Analizując informacje zawarte w opisach suplementów z astaksantyną, najczęściej stosowane dawki astaksantyny dzienne wynoszą od 4 do 12 mg. Często dostępna dawka astaksantyny wynosi 8 mg.
W razie wątpliwości warto zasięgnąć porady lekarza i zapytać, czy dawkowanie astaksantyny jest dobrze dobrane do prowadzonego trybu życia i ewentualnych zaburzeń współistniejących.
Mniejsze dawki — dla ogólnej poprawy zdrowia, większe — w przypadku podejmowania forsownych ćwiczeń fizycznych.
Możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania
Astaksantyna w zbyt wysokich dawkach może powodować zażółcenie skóry, wywołać problemy natury żołądkowo - jelitowej lub nadmiernie obniżyć ciśnienie krwi. Może także wejść w interakcję z niektórymi lekami, na przykład przeciwzakrzepowymi.
Objawy te są jednak rzadko zgłaszane. Mimo wszystko osoby, które borykają się z problemami hormonalnymi, zakrzepicą lub zaburzeniami hormonalnymi powinny skonsultować suplementację z lekarzem.
Astaksantyna w sporcie i regeneracji organizmu
Suplementy diety z astaksantyną polecane są także sportowcom.
Po wysiłku fizycznym w organizmie wzrasta ilość wolnych rodników tlenu oraz stanów zapalnych, które astaksantyna jest w stanie zniwelować i załagodzić. To dlatego jest polecana sportowcom i osobom, które dużo się ruszają.
Zwiększenie wytrzymałości i regeneracja mięśni
Zastosowanie astaksantyny w sporcie nie kończy się na wolnych rodnikach tlenu po treningu.
Zapewne większość osób zna specyficzne i nieprzyjemne uczucie tzw. zakwasów po treningu czy wysiłku. Jest ono spowodowane wydzielaniem się kwasu mlekowego w mięśniach. Astaksantyna zmniejsza poziom tego związku, co przyczynia się do lepszego samopoczucia i większej wytrzymałości organizmu. (16, 17)
Wpływ na układ nerwowo-mięśniowy
Astaksantyna wspiera produkcję ATP, czyli nośnika energii w organizmie. Wpływa na szlaki metaboliczne układu nerwowego, ogranicza neurogenezę i przekracza barierę krew - mózg. Do tego wspomaga mięśnie w regeneracji po dużym wysiłku fizycznym. Jej działanie poprawia ogólne funkcjonowanie układu nerwowo - mięśniowego. Poprawia koncentrację i skupienie.
Podsumowanie – dlaczego warto stosować astaksantynę?
Na suplement diety zawierający astaksantynę warto się zdecydować przede wszystkim ze względu na jej silne właściwości antyoksydacyjne oraz:
wpływ na obniżenie glukozy i zwiększenie insulinowrażliwości,
ochronę narządu wzroku,
korzystne działanie na układ krążenia,
lepszą regenerację mięśni po treningu,
działanie wspierające układ nerwowy,
właściwości przeciwzapalne,
wsparcie dla układu odpornościowego,
zdrowy wygląd skóry.
Dzięki właściwościom odmładzającym astaksantyna znajduje również zainteresowanie wśród osób, które chcą opóźnić procesy starzenia i dłużej cieszyć się młodym, zdrowym wyglądem. Ma to ścisłe powiązanie z jej działaniem neutralizującym wolne rodniki tlenu.
.
Giannaccare, Giuseppe, et al. "Clinical applications of astaxanthin in the treatment of ocular diseases: Emerging insights." Marine drugs 18.5 (2020): 239.
Pogorzelska, Ewelina, J. Hamulka, and Agata Wawrzyniak. "Astaksantyna–budowa, właściwości i możliwości zastosowania w żywności funkcjonalnej." Żywność Nauka Technologia Jakość 23.1 (2016).
Lis, Kinga, and Henryk Kołoczek. "Znaczenie żywności funkcjonalnej, nutraceutyków, w tym astaksantyny w żywieniu człowieka." (2020).
Janiczek, Małgorzata. "ASTAKSANTYNA–KAROTENOIDOWY PRZECIWUTLENIACZ O WŁAŚCIWOŚCIACH ANTYSTARZENIOWYCH."
Li, Xing, et al. "Protective effects of astaxanthin supplementation against ultraviolet-induced photoaging in hairless mice." Biomedicines 8.2 (2020): 18.
Kumar, Satish et al. “Astaxanthin: A super antioxidant from microalgae and its therapeutic potential.” Journal of basic microbiology vol. 62,9 (2022): 1064-1082. doi:10.1002/jobm.202100391
Medoro, Alessandro et al. “Dietary Astaxanthin: A Promising Antioxidant and Anti-Inflammatory Agent for Brain Aging and Adult Neurogenesis.” Marine drugs vol. 21,12 643. 16 Dec. 2023, doi:10.3390/md21120643
Si, Pan, and Chenkai Zhu. "Biological and neurological activities of astaxanthin." Molecular medicine reports 26.4 (2022): 1-12.
Dąbrowska, Marta, Dorota Szydlarska, and Ewa Bar-Andziak. "Adiponektyna a insulinooporność i miażdżyca." Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 7.3 (2011): 186-191.
Pytka, Maciej, et al. "Astaksantyna w profilaktyce rozwoju miażdżycy i cukrzycy Role of astaxanthin in the prevention of atherosclerosis and diabetes."
Stachowiak, Barbara, and Piotr Szulc. "Astaxanthin for the food industry." Molecules 26.9 (2021): 2666.
Ambati, Ranga Rao, et al. "Astaxanthin: Sources, extraction, stability, biological activities and its commercial applications—A review." Marine drugs 12.1 (2014): 128-152.
https://biotechnologia.pl/kosmetologia/astaksantyna-dla-zdrowych-oczu,3763
https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/astaksantyna-jeden-z-najsilniejszych-antyoksydantow-swiata/?srsltid=AfmBOooxtPY0d0Cd9kJi53a7Vfe4hWH5wsVH7MkcJbOBfM_gH37yfJrL
https://medpak.com.pl/blog/poradniki/astaksantyna-dzialanie-przeciwwskazania-zastosowanie
https://centrumodzywek.net/blog/-b1492.html?srsltid=AfmBOooag9KOcXN6Hya8xVneOvXcNEs-7dKoQBLwm7qeeaGCiGP28u-K
https://foreverstrong.pl/poradnik/jakie-wlasciwosci-kryje-w-sobie-astaksantyna/
https://zdrowegeny.pl/poradnik/astaksantyna-najsilniejszy-naturalny-antyutleniacz?srsltid=AfmBOoqwrG5T_I-065FnrffEz5kWN6EdD9KCeVLou6MUUGj9K-wjIRKF