Kolagen a starzenie się skóry

Kolagen jest głównym białkiem budulcowym naszej skóry. To właśnie temu białku nasz największy organ zawdzięcza zdrowy wygląd, odpowiednie nawilżenie i prawidłowe funkcjonowanie. Niestety, wraz z wiekiem naturalna produkcja kolagenu zmniejsza się, by całkowicie ustać po 60 roku życia. (11) Stopniowo możemy zauważyć pojawiające się zmarszczki, a skóra staje się coraz mniej jędrna. Czy można jakoś spowolnić ten proces? Co jeść, aby wesprzeć syntezę kolagenu w organizmie? A może warto wprowadzić jakieś konkretne nawyki?

Czym jest kolagen i jakie pełni funkcje w skórze?

Budujący tkankę łączną kolagen to białko o strukturze potrójnej helisy. (7, 8) Składa się z dziewiętnastu aminokwasów, ale głównie z tych trzech:

• glicyny,

• proliny,

• hydroksyproliny. 

Pełni ważne funkcje zarówno w skórze, jak i całym organizmie, znajdując się między innymi również w mięśniach oraz kościach. 

Białko to można klasyfikować ze względu na typ kolagenu. W skórze znajduje się przede wszystkim kolagen typu I oraz III. Chociaż w tym artykule interesuje nas głównie proces starzenia skóry, jako ciekawostkę dodamy, że to białko budulcowe możemy znaleźć w prawie wszystkich naszych narządach i stanowi ono niemal ⅓ masy wszystkich białek w naszym ciele! (10,12) 

Kolagen stymuluje skórę do odnowy komórkowej, co jeszcze?

• Zapewnia jej nawilżenie oraz zdrowy wygląd,

• stanowi swoiste spoidło,

• sprawia, że jest elastyczna i jędrna,

• umożliwia jej prawidłowe funkcjonowanie,

• gwarantuje jej wytrzymałość.

To naprawdę dużo pracy — a jej efekt to napięta i jędrna skóra, która dla nas ma wartość nie tylko estetyczną, ale przede wszystkim ochronną. Niestety, proces starzenia skóry stopniowo hamuje proces syntezy kolagenu. 

Co się dzieje, gdy maleje produkcja naturalnego kolagenu? 

Wpływ zmniejszonej produkcji kolagenu na proces starzenia się skóry

Starzenie się sprawia, że enzymy biorące udział w produkcji tego białka stopniowo tracą swoją aktywność, przez co maleje liczba fibroblastów. Fibroblasty odpowiedzialne są za syntezę kolagenu, dlatego, jeżeli jest ich coraz mniej, poziom kolagenu również się obniża.

Równocześnie zmniejsza się również ilość naczyń krwionośnych, które zaopatrują skórę w składniki odżywcze. (2, 8)

W procesie starzenia kolagenu następuje również wymiana: cząsteczki wody, które były w tym białku związane, ustępują miejsca wiązaniom sieciującym. Skóra staje niesprężysta i mniej odporna na urazy mechaniczne. (10)

Z tego powodu nasza skóra stopniowo się odwadnia i wiotczeje, staje się cieńsza, co prowadzi do powstawania zmarszczek, przez wielu uważanych za mankament. Czy słusznie? Wierzymy, że ten naturalny proces nie odbiera nikomu uroku! 

A jednak — ze względu na tak istotną rolę kolagenu w skórze i ciele człowieka w dalszej części artykułu przyjrzymy się jego źródłom w diecie oraz sprawdzimy, czy można wprowadzić dobre nawyki, spowalniające jego zanikanie.

Jak promieniowanie UV przyspiesza starzenie skóry?

Promieniowanie ultrafioletowe to czynnik zewnętrzny, który przyspiesza starzenie się skóry, dezorganizując wytwarzanie kolagenu. Do naszego ciała docierają promienie UVB — dochodzące jedynie do poziomu naskórka oraz UVA — penetrujące znacznie głębiej, uszkadzające m.in. właśnie włókna kolagenowe i elastynę, a także naczynia krwionośne skóry właściwej. (3, 6)

Nie jest tajemnicą, że na starzenie się organizmu mają wpływ reaktywne formy tlenu. Pod wpływem promieniowania UV wytwarzają się one również w naszym białku budulcowym, zaburzając jego pracę. (10)

Rola metaloproteinaz w rozkładzie włókien kolagenowych

Nasz organizm odznacza się umiejętnością przeprowadzania skomplikowanych reakcji, w których jego części składowe ulegają naturalnej biodegradacji, aby mogły powstać nowe, świeże. To tak samo, jak z włosami, czy po prostu pojedynczymi komórkami: komórka naskórka żyje do 30 dni, a wątroby nawet do 500 dni! (13)

W naszym ciele „sprzątaniem” kolagenu zajmują się metaloproteinazy macierzy zewnątrzkomórkowej. Tną go na mniejsze części, by kolejne enzymy mogły je jeszcze bardziej rozdrobnić do peptydów i aminokwasów. Niby nic niezwykłego, ale jest jedno „ale”... 

Wspomnieliśmy już, że promieniowanie UV zmniejsza produkcję kolagenu. To właśnie ono zwiększa również aktywność metaloproteinaz! (12) Ich ilość rośnie również wraz z wiekiem. Możemy zatem wysnuć prosty wniosek: im więcej metaloproteinaz, tym większa degradacja kolagenu.

Wpływ glikacji i cukru w diecie na kolagen

Glikacja to skomplikowany proces, który zachodzi w całym organizmie i ma bezpośredni wpływ na starzenie się skóry. Aktywność tego procesu również rośnie z wiekiem, dodatkowo jednak podsyca go dieta bogata w cukier i węglowodany rafinowane. Jaki związek ma jednak glikacja z syntezą kolagenu? 

Mówimy o tym dlatego, że w wyniku glikacji powstają bardzo złożone produkty, które kotwiczą do receptorów komórek skóry, upośledzając ich działanie i zdrowe funkcjonowanie. Łączą się one między innymi z fibroblastami, które odpowiedzialne są za produkcję kolagenu, osłabiając ich działanie. 

To jednak nie wszystko — uważa się, że produkty glikacji nie dość, że stymulują produkcję wolnych rodników tlenu, to dodatkowo mogą sprawiać, że komórki są jeszcze bardziej wrażliwie na działanie promieniowania UV. (1)

Jak stres oksydacyjny wpływa na włókna kolagenowe?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest stres oksydacyjny. To niebezpieczny stan, w którym wspomniane wcześniej reaktywne formy tlenu występują w znacznej ilości i spontanicznie włączają się do różnych reakcji metabolicznych, zaburzając ich przebieg. Uszkadzają między innymi DNA w obrębie komórek. (5)

Wolne rodniki tlenu uszkadzają zarówno komórki produkujące kolagen, jak i to białko samo w sobie, dlatego ich działanie ma tak duży wpływ na zauważalne oznaki starzenia się skóry.

Znaczenie witaminy C w syntezie kolagenu

Kwas askorbinowy przekształca prokolagen do kolagenu. Pełni zatem ważną rolę jako kofaktor w jego biosyntezie. (5, 9) 

Dieta bogata w białko i jej wpływ na zdrowie skóry

Zmniejszona produkcja kolagenu może wynikać z diety ubogiej w białko zwierzęce oraz niewystarczającą podaż składników, które mają wpływ na syntezę kolagenu. 

Aby zwiększyć poziom kolagenu w organizmie, możemy postawić na:

• wysokojakościowy suplement diety z kolagenem,

• dietę bogatą w mięso,

• podaż witamin, które pełnią ważne funkcje w biosyntezie kolagenu.

Gdy spożywamy białka, są one rozkładane do aminokwasów i wykorzystywane przez organizm w miejscach, które najbardziej potrzebują białka. (4)

Nie mamy zatem bezpośredniego wpływu na to, że zjedzony posiłek białkowy wesprze akurat kolagen typu III czy I, które są najpowszechniejsze w naszej skórze, ale dostarczając białko regularnie w codziennej diecie, nie dopuścimy do sytuacji, kiedy tych składników po prostu brakuje. Można również rozważyć przyjmowanie kolagenu w suplementach.

Naturalne źródła kolagenu w diecie

W jakich produktach znajdziemy kolagen? To przede wszystkim:

• ryby,

• jajka,

• podroby i produkty mięsne: golonka, żyły, ścięgna, chrząstki, kurze łapy,

• galaretki, żelatyna: „zimne nóżki”,

• bulion.

Dobrym pomysłem może być przygotowanie treściwego bulionu, długo gotowanego na kościach czy kurzych łapkach. 

Warto zadbać również o podaż witamin takich jak:

• witamina A,

• witamina E,

• witamina C.

Nie powinniśmy zapominać również o cynku, selenie, siarce, manganie czy krzemie, które możemy znaleźć w wymienionych już produktach, ale także warzywach, orzechach i owocach. (4)

Jakie suplementy kolagenowe wybrać? Hydrolizowany kolagen, kolagen morski i inne formy

Badania naukowe potwierdzają, że doustne suplementy kolagenowe mają pozytywny wpływ na skórę oraz włosy. (4) 

Jaki suplement diety z kolagenem wybrać? Możemy sklasyfikować kolagen dostępny na rynku ze względu na źródło, z którego został pozyskany, jak również formę podania. Wyróżniamy:

• kolagen morski, 

• wołowy,

• wieprzowy.

Przeważnie mamy do wyboru hydrolizat kolagenu w formie tabletek, proszku lub płynu. Kolagen hydrolizowany pocięty jest na peptydy kolagenu, które są łatwe w przyswajaniu. Wybór uzależniony jest najczęściej od ceny, łatwości przyswajania oraz dogodnej formy podania suplementu.

Jakie nawyki wspierają produkcję kolagenu?

Te nawyki warto pielęgnować, aby wesprzeć ilość kolagenu:

• codzienna dieta bogata w białko, witaminy, koenzym Q10 (silny antyoksydant) i minerały,

• unikanie cukru,

• zdrowy sen,

• odpowiednia ilość ruchu,

• unikanie używek oraz stresu,

• ochrona przed promieniowaniem UV,

• suplementacja kolagenu w wybranej formie.

Warto postawić na zdrowy tryb życia, bo właśnie taki przynosi korzyści o najszerszym spektrum działania!