.jpg)
Spis treści:
Żelazo – na co pomaga. Funkcje i suplementacja
mgr inż. Anna Sobol
16 gru 2025
-
Rzemieślniczy, jak domowyUlubieniec kobiet w ciążyŹródło żywych kultur bakterii probiotycznych
27,90 zł -
Wyciskany na zimno, aby zachować cenne składniki100 ml soku zawiera 29 mg witaminy C, co stanowi 36% RWS*Idealny do szotów z olejami, których smak neutralizuje
-
Stworzyliśmy go z naukowcami z Uniwersytetu Medycznego w ŁodziZawiera aż 3 zdrowe tłuszcze: olej z wiesiołka i olej lniany oraz oliwę z oliwekO korzystnej proporcji omega-3 i omega-6Polskie ziarno
64,90 zł
-
Rzemieślniczy, jak domowyUlubieniec kobiet w ciążyŹródło żywych kultur bakterii probiotycznych
27,90 zł
-
Wyciskany na zimno, aby zachować cenne składniki100 ml soku zawiera 29 mg witaminy C, co stanowi 36% RWS*Idealny do szotów z olejami, których smak neutralizuje
-
Stworzyliśmy go z naukowcami z Uniwersytetu Medycznego w ŁodziZawiera aż 3 zdrowe tłuszcze: olej z wiesiołka i olej lniany oraz oliwę z oliwekO korzystnej proporcji omega-3 i omega-6Polskie ziarno
64,90 zł
Funkcje żelaza w organizmie obejmują przede wszystkim transport tlenu i prawidłowe funkcjonowanie niektórych enzymów. To jednak nie wszystko, ponieważ żelazo odpowiada również za poprawne działanie układu immunologicznego i nerwowego, szczególnie na wczesnym etapie życia. Niedobór żelaza objawia się dokuczliwą anemią. Jak można wspomóc się dietą, by żelaza nie zabrakło? Z czym je przyjmować, gdy mówimy o suplementacji, a czego wtedy unikać?
Żelazo – właściwości
Żelazo to pierwiastek o ogromnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania niemal wszystkich organizmów. Jest niezastąpione głównie ze względu na swoje właściwości oksydoredukcyjne.
Pełni kluczową rolę w procesie oddychania tkankowego, jest zatem w sposób pośredni niezbędne do produkcji energii.
Jego braki mogą objawiać się na wiele dokuczliwych sposobów, które skutecznie utrudniają życie codzienne. Zdarza się, że zmagamy się z jakimś problemem – na przykład wypadaniem włosów czy szybką męczliwością – i w ogóle nie wiążemy tego z niskim poziomem żelaza. Bezskutecznie szukamy innych rozwiązań.
Rola żelaza w organizmie
Za co odpowiada żelazo w organizmie? Przede wszystkim za transport tlenu do wszystkich tkanek naszego ciała. Wchodzi w skład hemoglobiny w erytrocytach, jak i mioglobiny w mięśniach. Jego prawidłowy poziom jest niezbędny do produkcji czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Jest także składnikiem niektórych enzymów niezbędnych do przebiegu procesów metabolicznych na poziomie komórkowym.
Transport i magazynowanie tlenu: hemoglobina i mioglobina
Zarówno hemoglobina, jak i mioglobina to hemoproteiny, czyli białka wyposażone w grupę hemową. To barwniki oddechowe, zdolne do transportowania i magazynowania tlenu. Chociaż są podobne, różnią się między sobą budową:
- mioglobina występuje w mięśniach i wykazuje większe powinowactwo do tlenu,
- hemoglobina występuje w erytrocytach i charakteryzuje się mniejszym powinowactwem do tlenu niż mioglobina.
Wpływ na układ odpornościowy i nerwowy
Żelazo ma znaczenie dla organizmu również w kontekście prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego oraz nerwowego. Funkcja żelaza pełniona w układzie odpornościowym to przede wszystkim aktywacja i wpływ na proliferację limfocytów. Warto wiedzieć, że tutaj zarówno jego niedobór, jak i nadmiar będzie niekorzystny (2). W układzie nerwowym jony żelaza są istotnym elementem przy produkcji mieliny (osłonki mielinowej komórek nerwowych), a także w procesie neurogenezy. Szczególnie podkreśla się ich rolę w czasie wczesnego rozwoju w okresie prenatalnym i po urodzeniu. Żelazo jest również kofaktorem dla enzymów należących do metaloprotein, które biorą udział w przekazywaniu sygnału nerwowego (5, 6). Ponadto bez żelaza nie odbyłby się również transport tlenu do mózgu.
Znaczenie żelaza w produkcji energii i enzymach
Żelazo jest elementem centrów aktywnych niektórych enzymów, mi.in:
- katalazy,
- oksydaz,
- peroksydaz,
- dehydrogenaz,
- cytochromów,
- reduktazy nukleotydowej (4).
Objawy i skutki niedoboru żelaza
Niedobory żelaza mogą objawiać się nieco „podstępnie” — nie od razu pomyślimy o tym, że to w anemii z niedoboru żelaza leży źródło problemu. Z drugiej strony objawy innych schorzeń mogą być podobne, dlatego aby się upewnić, co jest przyczyną, warto wykonać badanie krwi i skonsultować swoje wyniki z lekarzem.
Jak rozpoznać niedobór: zmęczenie, bladość, wypadanie włosów
Objawy niedoboru żelaza to przede wszystkim:
- bladość skóry i błon śluzowych,
- cienie pod oczami,
- zmęczenie,
- osłabienie,
- wypadanie włosów,
- łamliwe paznokcie,
- sucha skóra,
- pozbawiona blasku,
- męczliwość, brak energii,
- apatia,
- senność,
- szybkie bicie serca,
- utrata apetytu,
- depresyjne samopoczucie.
Grupy ryzyka: kobiety w ciąży, dzieci, wegetarianie i weganie
Na niedobór żelaza narażone są przede wszystkim te grupy osób:
- kobiety w ciąży – gdy kobieta zachodzi w ciążę, korzysta z zapasów żelaza zgromadzonego do tej pory w wątrobie. Jeśli jest go tam za mało, to trudno jest uzupełnić te rezerwy wystarczająco na bieżąco z diety. Żelazo jest wykorzystywane wtedy do tworzenia się łożyska, jest również magazynowane w wątrobie rozwijającego się płodu. Wzrasta ogólna masa erytrocytów we krwi kobiety (8);
- intensywnie miesiączkujące kobiety – utrata dużej ilości krwi podczas miesiączki może mieć wiele przyczyn, jednak gdy ten proces powtarza się co miesiąc, organizm może nie nadążać za uzupełnieniem rezerw żelaza;
- dzieci – bezwzględne zalecenie suplementacji żelaza dotyczy niemowląt z niską masą urodzeniową (do 2500 g), niemowląt z ciąż mnogich, dzieci z niskim stężeniem hemoglobiny we krwi w okresie noworodkowym, niemowląt, których matka miała niedokrwistość podczas ciąży oraz tych, które były urodzone przedwcześnie lub narażone na utratę krwi przy porodzie (10);
- weganie i wegetarianie – rośliny mogą być źródłem żelaza, ale jest to żelazo niehemowe, występujące w postaci jonów Fe3+, które nie wchłaniają się tak dobrze, jak jony Fe2+, czyli żelazo hemowe występujące w mięsie. Jest na to jednak sposób – o tym za chwilę!
Wchłanianie żelaza: co pomaga, a co szkodzi
Wśród produktów spożywczych i substancji aktywnych będą takie, które pomagają nam przyswoić żelazo, jak i te, które to wchłanianie znacznie utrudniają.
Czynniki zwiększające wchłanianie: witamina C, mięso, fermentacja
Aby żelazo dobrze się przyswajało, postaw na:
- podaż witaminy C, która redukuje jony Fe3+ do Fe2+,
- mięso, będące źródłem żelaza hemowego Fe2+.
Warto włączyć do diety produkty fermentowane, takie jak zakwasy, na przykład zakwas z buraków lub zakwas z kapusty, kiszona kapusta, kimchi, ogórki kiszone.
Pomagają przyswoić żelazo na kilka sposobów:
- obniżają pH, co usprawnia redukcję jonów Fe3+ do Fe2+,
- fermentacja powoduje rozpad tanin i fitynianów, które zaburzają wchłanianie żelaza,
- jedzenie zostaje bardziej rozluźnione, co pomaga uwolnić składniki odżywcze, w tym żelazo,
- korzystnie wpływają na naszą mikrobiotę jelitową.
Czynniki ograniczające wchłanianie: fityniany, wapń, taniny
Nie łącz żelaza z:
- mlekiem i produktami bogatymi w wapń,
- kawą,
- herbatą,
- niektórymi lekami (np. IPP, zobojętniające, tetracykliny, lewotyroksyna, przeciwpadaczkowe).
Istotne jest również to, by nie przyjmować żelaza równocześnie z produktami zawierającymi fityniany oraz taniny. Będą to np. otręby, płatki owsiane na surowo, siemię lniane, ziarna i pestki na surowo, strączki (chyba, że są fermentowane).
Chodzi przede wszystkim o zachowanie odstępu czasowego pomiędzy spożywaniem tych produktów, a suplementacją żelaza.
Pamiętaj też, że leki to ważny temat – skonsultuj z lekarzem, kiedy przyjmować żelazo, gdy bierzesz już jakieś leki. Nie zawsze chodzi wyłącznie o zaburzenie wchłaniania suplementowanego żelaza. Czasem to kwestia osłabienia działania niektórych leków.
Źródła żelaza w diecie
Co jeść, by podnieść poziom żelaza?
Żelazo hemowe i niehemowe: różnice w przyswajalności
Rośliny oraz jaja będą źródłem żelaza niehemowego, trudniej przyswajalnego, natomiast mięso i podroby zawierają przyswajalne żelazo hemowe. Aby żelazo niehemowe zostało lepiej przyswojone, warto łączyć żywność bogatą w ten rodzaj żelaza z witaminą C.
Produkty bogate w żelazo: mięso, rośliny strączkowe, pestki
Produkty spożywcze obfitujące w żelazo to przede wszystkim:
- podroby – wątroba wieprzowa, cielęca, wołowa,
- mięso czerwone – wołowina, cielęcina,
- owoce morza,
- sardynki,
- mak,
- sezam,
- kakao,
- nać pietruszki,
- soczewica,
- strączki,
- pestki dyni.
Suplementacja żelaza
Czy żelazo jest na receptę? Tak, leki o większej zawartości żelaza są na receptę. Bez recepty kupisz suplementy diety z niższą zawartością żelaza.
Pamiętaj, że nie należy przekroczyć zalecanej dawki, gdyż nadmiar żelaza jest również szkodliwy.
Kiedy stosować suplementy: wskazania i przeciwwskazania
Wskazaniem do suplementacji żelaza może być: ciąża i karmienie piersią, intensywnie trenujący sportowcy, intensywne miesiączkowanie, dieta wegetariańska lub wegańska, zwłaszcza źle zbilansowana.
Przed podjęciem suplementacji należy wykonać badanie krwi – morfologię i na przykład oznaczenie ferrytyny – by dowiedzieć się, czy suplementacja ma uzasadnienie.
Formy suplementów: tabletki, kapsułki, żelazo w płynie
Na rynku są dostępne różne preparaty z żelazem:
- kapsułki,
- tabletki – mogą pomieścić dużą dawkę żelaza, większą niż preparat w płynie,
- żelazo w płynie – może lepiej się przyswajać, niż to w formie stałej.
Czasem żelazo w formie płynnej zalecane jest osobom borykającym się z problemami żołądkowo–
jelitowymi, uchodzi za nieco delikatniejsze.
Dawkowanie żelaza: jak dobrać odpowiednią ilość
Należy postępować zgodnie z informacjami zawartymi w recepcie dołączonej do leku bądź na opakowaniu. Chyba, że lekarz zaleci inaczej.
Skutki uboczne i interakcje z lekami
Przy przyjmowaniu większych dawek żelaza mogą wystąpić:
- zaparcia,
- bóle brzucha,
- ciemne stolce,
- nudności,
- wymioty,
- inne dolegliwości z przewodu pokarmowego.
Jeśli przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem, bo żelazo może osłabić działanie niektórych leków. Tak samo jak niektóre z nich mogą zaburzyć wchłanianie żelaza i suplementacja będzie mniej skuteczna lub nieskuteczna.
Diagnostyka i kontrola poziomu żelaza
Jak oznaczone jest żelazo w morfologii? Najbardziej ogólne i równocześnie stosunkowo tanie badanie to klasyczna morfologia krwi, która zaprezentuje Ci poziom hemoglobiny i parametry czerwonokrwinkowe.
Badanie poziomu żelaza, ferrytyny i transferryny
Możesz pogłębić diagnostykę o bardziej szczegółowe badania:
- żelazo – żelazo we krwi, może mieć spore wahania dobowe w zależności od diety oraz poziomu ferrytyny, dlatego nie wykonuje się go raczej samodzielnie, a przynajmniej wraz z morfologią i stężeniem ferrytyny,
- ferrytyna – białko magazynujące żelazo w wątrobie,
- transferyna – badanie poziomu białka transportującego żelazo.
Ile kosztuje badanie żelaza?
Najtańsze badanie to morfologia, w zależności od laboratorium możesz wykonać je już za kilkanaście złotych, ale warto zapytać lekarza o skierowanie – to podstawowe badanie, które wtedy wykonasz za darmo.
Badanie innych parametrów jest droższe. Żelazo możesz zbadać w przedziale od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych, podobnie jak ferrytynę, która czasem może kosztować od około 35 do nawet 85 zł.
Normy laboratoryjne i interpretacja wyników
Normy laboratoryjne mogą różnić się między sobą w zależności od laboratorium, dlatego najważniejsza jest interpretacja wyników u lekarza w oparciu o wywiad z pacjentem i inne dane.
Zapotrzebowanie na żelazo
Średnie zapotrzebowanie na żelazo wynosi od 8 do 6 mg na dobę u kobiet oraz 6 mg na dobę u mężczyzn, jednak zalecane do spożycia dobowe dawki żelaza są nieco wyższe (9).
Dzienne normy spożycia żelaza
Według „Norm żywienia dla populacji Polski i ich zastosowania” M. Jarosza i in. [2020] (9) zalecane dzienne spożycie żelaza na dobę wynosi:
- Niemowlęta do 6 miesięcy: 0,3 mg (wystarczające spożycie)
- Niemowlęta 7-11 miesięcy: 11 mg
- Dzieci 1-3 lat: 7 mg
- Dzieci 4-9 lat: 10 mg
- Chłopcy 10-12 lat: 10 mg
- Chłopcy 13-18 lat: 12 mg
- Dziewczęta 10-12 lat: 10-15 mg(górna granica po wystąpieniu pierwszej miesiączki)
- Dziewczęta 13-18 lat: 15 mg
- Mężczyźni: 10 mg
- Kobiety 18-50 lat: 18 mg
- Kobiety powyżej 50 lat: 10 mg
Zwiększone zapotrzebowanie: ciąża, wzrost, aktywność fizyczna
Niektóre grupy osób, takie jak kobiety w ciąży, dzieci w fazie dojrzewania i sportowcy mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek — warto sprawdzić to w badaniach krwi.
Znaczenie żelaza dla zdrowia psychicznego i fizycznego
Żelazo – na co pomaga?
Wpływ na koncentrację, pamięć i sen
Znaczenie żelaza dla organizmu przejawia się także w jego wpływie na produkcję i regulację neurotransmiterów, dlatego jego zbyt niski poziom może upośledzać funkcje poznawcze, zaburzać koncentrację i pogarszać sen. Ponadto, niedostateczna ilość żelaza wpływa na pogorszenie dotlenienia tkanek, w tym mózgu, ze względu na niższy poziom hemoglobiny.
Rola żelaza w syntezie neuroprzekaźników i metabolizmie energetycznym
Żelazo wchodzi w skład enzymów odpowiedzialnych za produkcję neurotransmiterów takich jak:
- dopamina (i w konsekwencji noradrenalina),
- serotonina.
Ma wpływ na prawidłowe działanie mitochondriów, które są centrami energetycznymi w naszych komórkach. ATP to nośnik energii w ciałach organizmów, a bez żelaza nie jest w stanie się prawidłowo wykształcić.
Podsumowanie
Odpowiedni poziom żelaza jest niezwykle istotny dla organizmu, a zarówno jego nadmiar jak i niedobór są stanami niekorzystnymi dla zdrowia. Największa część żelaza, bo aż ¾ całej jego zawartości znajduje się w hemoglobinie. Pozostała ulokowana jest w mioglobinie oraz związana z białkami odpowiedzialnymi za magazynowanie żelaza, takich jak ferrytyna, czy hemosyderyna. To, czy należy suplementować żelazo, zależne jest przede wszystkim od wyników badań krwi: morfologii, poziomu żelaza i ferrytyny. Warto pamiętać o dobrze zbilansowanej diecie i nie łączeniu produktów bogatych w żelazo z tymi, które mogą zaburzać jego wchłanianie. Pamiętaj, że ten artykuł nie jest poradą medyczną — jeśli masz wątpliwości lub podejrzewasz anemię, skonsultuj się z lekarzem, by odpowiednio Cię poprowadził.
Co to jest żelazo i jakie ma właściwości?
Żelazo to pierwiastek o wyjątkowym znaczeniu, przede wszystkim dzięki swoim właściwościom oksydoredukcyjnym. Bierze udział w procesach oddychania tkankowego, a więc pośrednio w produkcji energii, co czyni je niezbędnym dla funkcjonowania wielu układów. To również kluczowy składnik hemoglobiny i mioglobiny, odpowiadających za transport i magazynowanie tlenu. Niedobór żelaza może prowadzić do anemii i szeregu objawów, które łatwo pomylić z innymi problemami zdrowotnymi.
Jakie jest źródło i typ żelaza w diecie?
W diecie występują dwa typy żelaza: hemowe (z mięsa i podrobów), które wchłania się najlepiej, oraz niehemowe (z roślin i jaj), przyswajane w mniejszym stopniu. Wśród najbogatszych źródeł znajdują się wątroba, czerwone mięso, owoce morza, sardynki, pestki dyni, mak, sezam, kakao, natka pietruszki, soczewica i rośliny strączkowe. Żelazo niehemowe można skuteczniej wykorzystać, łącząc je z witaminą C, która wspiera jego redukcję do lepiej przyswajalnej formy.
Jak działa żelazo w organizmie?
Żelazo umożliwia transport i magazynowanie tlenu dzięki obecności w hemoglobinie oraz mioglobinie, co wpływa na pracę mięśni i ogólną wydolność. Jest też ważnym elementem enzymów odpowiedzialnych za kluczowe reakcje metaboliczne, m.in. katalazy, oksydazy czy cytochromów. Wspiera prawidłowe działanie układu odpornościowego, biorąc udział w aktywacji i proliferacji limfocytów. Ma także istotne znaczenie dla układu nerwowego — uczestniczy w tworzeniu mieliny, neurogenezie i przekazywaniu impulsów nerwowych.
Jak diagnozować niedobór żelaza i jakie badania wykonać?
Niedobór żelaza może objawiać się zmęczeniem, bladością skóry, wypadaniem włosów czy łamliwością paznokci, dlatego łatwo go przeoczyć. Podstawą diagnostyki jest morfologia krwi, która pozwala ocenić poziom hemoglobiny i parametry czerwonokrwinkowe. Dodatkowo warto oznaczyć żelazo, ferrytynę (białko magazynujące żelazo) i transferynę (białko transportujące). Normy zależą od laboratorium, dlatego ich interpretacja wymaga odniesienia do wyników, objawów i indywidualnego kontekstu zdrowotnego.
Jakie korzyści daje utrzymanie prawidłowego poziomu żelaza?
Odpowiednia ilość żelaza wspiera dotlenienie tkanek i sprawność metaboliczną, co przekłada się na większą energię i mniejszą męczliwość. Pierwiastek ten wpływa także na pracę mózgu, uczestnicząc w syntezie dopaminy, serotoniny i noradrenaliny, a więc neuroprzekaźników odpowiedzialnych za koncentrację, nastrój i sen. Prawidłowy poziom żelaza wspomaga odporność, kondycję skóry, włosów i paznokci, a także ogólne samopoczucie.
Dlaczego warto dbać o żelazo i jak to robić na co dzień?
O żelazo warto dbać, ponieważ jego niedobór dotyka szczególnie kobiety w ciąży i intensywnie miesiączkujące, sportowców, niemowlęta z grup ryzyka oraz osoby na diecie roślinnej. Przyswajalność zwiększa witamina C i obecność żelaza hemowego, natomiast ograniczają ją m.in. wapń, kawa, herbata, fityniany i taniny. Pomocne może być włączanie produktów fermentowanych, które poprawiają dostępność składników mineralnych i wspierają mikrobiotę. Suplementację — w formie kapsułek, tabletek lub preparatów płynnych — warto rozpocząć dopiero po wykonaniu badań i ustaleniu potrzeb z lekarzem, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza są niekorzystne dla zdrowia.
Bibliografia
- Artym, Jolanta, and Michał Zimecki. "Organizm gospodarza kontra drobnoustroje w walce o żelazo. Rola żelaza w zakażeniach." Kosmos 63.3 (2014): 345-366.
- KRZYSIK, MONIKA, JADWIGA BIERNAT, and HALINA GRAJETA. "Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka." Adv. Clin. Exp. Med 16.1 (2007): 123-133.
- Szachta, Patrycja. "Laktoferyna–panaceum na infekcje?."
- Dróżdż-Afelt, Joanna Maria, Beata Barbara Koim-Puchowska, and Aleksandra Menka. "Wybrane pierwiastki śladowe w organizmie człowieka." Kosmos 68.3 (2019): 503-512.
- Gajowiak, Anna, et al. "Zaburzenie homeostazy żelaza w stwardnieniu zanikowym bocznym." Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 70 (2016).
- Żygowska, Justyna, and Aneta Szymańska. "Rola metali w rozwoju choroby Alzheimera i Parkinsona." Wiadomości Chemiczne (2022).
- Lipiński, Paweł, et al. "Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie." Kosmos 63.3 (2014): 373-379.
- Borkowska, Andżelika, and Jędrzej Antosiewicz. "Żelazo-przyjaciel, który bywa toksyczny." Kosmos 69.4 (2020): 757-764.
- Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.
- Pleskaczyńska, Agata, and Anna Dobrzańska. "Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci–standard postępowania."
mgr inż. Anna Sobol
-
Rzemieślniczy, jak domowyUlubieniec kobiet w ciążyŹródło żywych kultur bakterii probiotycznych
-
-20%Wyciskany na zimno, aby zachować cenne składniki100 ml soku zawiera 29 mg witaminy C, co stanowi 36% RWS*Idealny do szotów z olejami, których smak neutralizuje
-
Stworzyliśmy go z naukowcami z Uniwersytetu Medycznego w ŁodziZawiera aż 3 zdrowe tłuszcze: olej z wiesiołka i olej lniany oraz oliwę z oliwekO korzystnej proporcji omega-3 i omega-6Polskie ziarno
Przeczytaj również
-
Zuzanna Adamkiewicz-Kiwer4 gru 2022Sok z buraków — właściwości i zastosowanieSok z buraka ćwikłowego to bardzo popularny produkt, wokół którego krąży sporo mitów i legend. Jakie właściwości ma sok z buraka i co zawiera? Czy sok z buraka jest zdrowy? Jakie zalety ma picie sokCzytaj -
Justyna Ćwierz10 lis 2024Zakwas buraczany — właściwości i zastosowanie, na co pomagaDomowy zakwas z buraków to jeden z najgenialniejszych, naturalnych sposobów wspierania odporności. Jest on coraz częstszym elementem diety wielu z Was. Naturalny zakwas buraczany zachowuje pełnię swCzytaj -
Dietetyk Paulina Górska23 mar 2025Inulina - naturalny prebiotyk dla zdrowia jelit i metabolizmuInulina to naturalny prebiotyk, który odgrywa ważną rolę w utrzymaniu zdrowia jelit i wspieraniu metabolizmu. Dzięki swoim właściwościom wspomaga rozwój dobroczynnych bakterii jelitowych, co ma pozyCzytaj -
Anna Duda4 maj 2022Zakwas z buraków w diecie dzieckaKiszonki to znany od dawna, kultywowany jeszcze przez nasze babcie, sposób na zdrowe przetrwanie zimy. Zakwasy, szczególnie te z buraków polecane są nie tylko dorosłym ale również maluchom. DawniejCzytaj