Kwas GLA - właściwości i zastosowanie

Kwas GLA co to jest?

Kwas gamma-linolenowy (w skrócie GLA) należy do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-6. Jego łańcuch składa się z 18 atomów węgla i zawiera 3 wiązania podwójne, dlatego możesz spotkać go również pod nazwami kwas all cis 6,9,12-oktadekatrienowy lub kwas 18:3. 

Jak powstaje kwas GLA?

Proces powstawania kwasu GLA można opisać używając skomplikowanych nazw i wzorów chemicznych. Jednak, jeśli nie jesteś zainteresowany takimi szczegółami, powinna wystarczyć Ci informacja, że kwas gamma-linolenowy powstaje z innego kwasu należącego do grupy omega-6 – kwasu linolowego (LA). Cały proces odbywa się z udziałem enzymu o nazwie “delta-6-desaturaza”.

Rola i znaczenie kwasu gamma-linolenowego w organizmie

Jaką rolę odgrywa kwas gamma-linolenowy w ludzkim organizmie?

• Jest niezbędny do produkcji przeciwzapalnej prostaglandyny PGE1, dzięki czemu łagodzi stany zapalne i jest wykorzystywany w profilaktyce oraz leczeniu chorób o podłożu zapalnym (m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów).
• Ma właściwości cytotoksyczne. Oznacza to, że hamuje procesy wzrostu i podziału komórek nowotworowych.
• Hamuje agregację płytek krwi.
• Rozszerza naczynia krwionośne.
• Reguluje poziom tzw. złego cholesterolu we krwi, którego nadmiar zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
• Jest głównym kwasem tłuszczowym wchodzącym w skład ceramidów – największej grupy lipidów warstwy rogowej skóry. W związku z tym znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry, a także profilaktyce i leczeniu chorób dermatologicznych.

Prozdrowotne i lecznicze właściwości kwasu gamma-linolenowego

Kwas gamma-linolenowy wykazuje szereg prozdrowotnych i leczniczych właściwości, które wykorzystuje się w medycynie naturalnej. Mowa tu o:

• działaniu przeciwzapalnym,
• korzystnym wpływie na poziom tzw. złego cholesterolu we krwi,
• zdolności do hamowania agregacji płytek krwi i rozszerzania naczyń krwionośnych,
• działaniu antynowotworowym,
• wspomaganiu procesu odchudzania,
• przyczynianiu się do utrzymania równowagi hormonalnej.

Warto wspomnieć również o tym, że kwas GLA znajduje nie tylko szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej, ale i kosmetologii. Jako jeden z głównych składników budulcowych warstwy rogowej skóry, wpływa na jej stan czynnościowy i chroni przed działaniem szkodliwych czynników. Przywraca równowagę hydrolipidową, zapobiega utracie wody z naskórka i łagodzi stan zapalny, dzięki czemu jest wykorzystywany w pielęgnacji skóry oraz profilaktyce i leczeniu dermatoz. 

Działanie przeciwzapalne kwasu GLA

Jednym z powodów, dla których kwas GLA znajduje szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej i kosmetologii jest jego działanie przeciwzapalne. Kwas gamma-linolenowy bierze udział w syntezie przeciwzapalnej prostaglandyny PGE1. Dzięki temu łagodzi stan zapalny leżący u podłoża niektórych chorób i problemów skórnych. 

Zaobserwowano, że działanie przeciwzapalne kwasu GLA wynika również z jego zdolności do obniżania poziomu leukotrienów. Mówiąc najprościej są to lipidy związane z układem odpornościowym, które uczestniczą w procesach zapalnych. W tym tych, które leżą u podłoża astmy. To tłumaczy zastosowanie kwasu gamma-linolenowego w leczeniu tej choroby. 

Zastosowanie kwasu GLA w medycynie naturalnej

Kwas GLA wykorzystuje się m.in. w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, które są jedną z głównych przyczyn zgonów w krajach rozwiniętych. Wynika to z jego zdolności do regulowania poziomu tzw. złego cholesterolu, rozszerzania naczyń krwionośnych, hamowania agregacji płytek krwi i działania przeciwzapalnego.

Właściwości prozdrowotne i lecznicze kwasu GLA wykorzystuje się również w przypadku problemów ze strony układu oddechowego. Nie tylko wspomnianej już astmy, ale i zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), który stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.

Wyniki badań wskazują również na możliwość wykorzystania kwasu gamma-linolenowego w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, a także powikłań ocznych tej choroby – zespołowi suchego oka. W badaniu przeprowadzonym przez włoskich badaczy odnotowano, że u osób, które przyjmowały 28,5 mg kwasu linolowego (LA) i 15 mg GLA dwa razy dziennie przez 45 dni zmniejszył się stan zapalny na powierzchni oka, a także nasilenie objawów zespołu suchego oka [3].

Naturalne źródła żywieniowe kwasu gamma-linolenowego

Głównymi źródłami kwasu GLA w diecie są oleje roślinne pozyskiwane z nasion:

• Konopi siewnych,
• wiesiołka dwuletniego,
• ogórecznika lekarskiego,
• żmijowca zwyczajnego,
• czarnej porzeczki.

Jednym z najbogatszych źródeł kwasu gamma-linolenowego jest również niebieskozielona alga spirulina. Dodaje się ją do suplementów diety, a także sprzedaje w formie sproszkowanej (spirulinę w proszku możesz dodać np. do smoothie). 

Oleje bogate w GLA: Olej z wiesiołka, Olej dla kobiet, Olej z ogórecznika, Olej dla serca, Olej rydzowy, Olej konopny, Olej dla mamy

Jeśli chcesz wzbogacić swój jadłospis w cenny kwas GLA, dobrym wyborem będą oleje roślinne Olini. 

• Olej z wiesiołka: zawiera aż 9,28 g GLA (co potwierdzają badania przeprowadzone na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi). Jest szczególnie polecany w przypadku dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS), mastalgią i ciążą. 
• Olej dla kobiet: polecany kobietom w każdym wieku. Dzięki unikalnemu połączeniu 3 wartościowych olejów roślinnych (lnianego, oliwy z oliwek, z wiesiołka) pomaga przy różnych kobiecych dolegliwościach i chorobach (m.in. PMS, endometriozie), poprawia profil lipidowy krwi i łagodzi stan zapalny.
• Olej z ogórecznika: wyróżnia się wysoką zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (62 g na 100 g). Taki skład sprawia, że jest polecany w celu naturalnego wzmocnienia odporności, łagodzenia objawów menopauzy, a także w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób sercowo-naczyniowych. 
• Olej dla serca: stworzony we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi z myślą o zdrowym sercu. Charakteryzuje się prostym, ale starannie dobranym składem, w którym znalazły się oliwa z oliwek i olej konopny. Oleje bogate m.in. w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), polifenole, tokoferole i fitosterole.
• Olej rydzowy: stanowi nie tylko dobre źródło GLA, ale i kwasu alfa-linolenowego (ALA) z grupy omega-3. Dzięki temu ma korzystny wpływ na profil lipidowy krwi, odporność i funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. 
• Olej konopny: wyróżnia się wysoką zawartością jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (aż 92 g na 100 g), a także idealną proporcją kwasów omega-3 do omega-6. 
• Olej dla mamy: mieszanka olejów roślinnych (lnianego, słonecznikowego, wiesiołkowego) opracowana z myślą o zdrowiu mam. Wyróżnia się wysoką zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (65 g na 100 g) oraz wyjątkowym, orzechowo-trawiastym smakiem. 

Jak włączyć kwas gamma-linolenowy do codziennej diety

Najlepszym sposobem na wzbogacenie codziennej diety w kwas GLA jest stosowanie olejów roślinnych bogatych w ten składnik. Możesz dodawać je do różnych potraw na zimno np.:

• sałatek i surówek,
• kanapek (zamiast masła, które zawiera dużo nasyconych kwasów tłuszczowych),
• pesto,
• pasty twarogowej.

Oleje bogate w kwas GLA dobrze sprawdzają się również jako składnik domowych dressingów używanych do polewania warzyw, kasz czy ryżu.

Dawkowanie kwasu gamma-linolenowego: ile mg GLA dziennie?

Głównym źródłem kwasu GLA w diecie są oleje roślinne. Szczególnie bogaty w ten składnik jest olej z wiesiołka, który może być spożywany od 3. roku życia w następujących ilościach:

• 3-11 lat: pół łyżeczki dziennie,
• po 11. roku życia: od 1 łyżeczki do 1 łyżki dziennie.

Jeśli stosujesz olej z wiesiołka w celach leczniczych możesz zwiększyć ilość do 3 łyżek dziennie.

Innym dobrym źródłem kwasu GLA jest olej z ogórecznika. W tym przypadku nie mówi się o konkretnych ilościach. Możesz stosować go jako dodatek do dań na zimno, pamiętając o zaleceniach dotyczących spożycia tłuszczów. Zgodnie z najnowszymi normami żywienia zalecany poziom spożycia tłuszczów w diecie osób dorosłych to 20-35% energii [7].

Skuteczność suplementacji GLA: kiedy i dlaczego warto stosować?

Dlaczego warto suplementować GLA? Powodów jest co najmniej kilka. 

• Utrzymanie prawidłowej struktury i funkcjonowania skóry (w tym wzmocnienie jej naturalnej bariery ochronnej).
• Działanie przeciwzapalne.
• Korzystny wpływ na profil lipidowy, hamowanie agregacji płytek krwi, rozszerzanie naczyń krwionośnych – działanie, które czyni kwas GLA ważnych składnikiem diety zalecanej w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób sercowo-naczyniowych.
• Naturalne wzmacnianie odporności, a tym samym mniejsze ryzyko infekcji wirusowych i bakteryjnych.
• Wspomaganie procesu redukcji masy ciała.

Interakcje GLA z innymi składnikami: co warto wiedzieć?

Na co zwrócić uwagę przy suplementacji GLA? Zachowaj ostrożność, jeśli przyjmujesz leki przeciwpłytkowe i/lub przeciwdrgawkowe. Jednoczesne przyjmowanie kwasu GLA i wspomnianych leków może zwiększać ryzyko tworzenia się siniaków, krwawień oraz wydłużać czas krwawienia.

Szczególna ostrożność jest wskazana również przy stosowaniu pochodnych fenotiazyny (np. tietyloperazną). Łączenie ich z kwasem GLA teoretycznie zwiększa ryzyko wystąpienia drgawek. 

Jak rozpoznać niedobór kwasu gamma-linolenowego?

O niedoborze kwasu gamma-linolenowego mogą świadczyć objawy takie jak:

• obniżenie odporności;
• problemy z koncentracją i pamięcią;
• nadmierne wypadanie włosów;
• sucha, łuszcząca się skóra;
• gorsze gojenie się ran;
• stany zapalne skóry;

Konsekwencje niedoboru GLA dla zdrowia i funkcjonowania organizmu

Jakie mogą być konsekwencje niedoboru GLA? Jest to składnik ważny dla prawidłowego funkcjonowania różnych układów (krążenia, nerwowego, odpornościowego), a także utrzymania dobrej kondycji skóry. W związku z tym jego niedobór może prowadzić m.in. do częstszych infekcji, wzrostu poziomu cholesterolu we krwi, problemów z pamięcią i koncentracją, suchą i łuszczącą się skórą. Należy również pamiętać, że konsekwencje niedoboru kwasu GLA mogą ujawnić się dopiero po jakimś czasie np. pod postacią chorób sercowo-naczyniowych. 

To wszystko pokazuje, że kwas gamma-linolenowy jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W związku z tym należy przyjrzeć się swojej diecie i zastanowić się, czy pokrywa ona zapotrzebowanie na ten ważny składnik? Jeśli nie warto rozważyć zakup olejów roślinnych bogatych w kwas GLA.

Źródła:

[1] Nyalala, John O., et al. "Hypertriglyceridemia and hypercholesterolemia: effects of drug treatment on fatty acid composition of plasma lipids and membranes." Prostaglandins, leukotrienes and essential fatty acids 78.4-5 (2008): 271-280.

[2] Gadek, James E., et al. "Effect of enteral feeding with eicosapentaenoic acid, gamma-linolenic acid, and antioxidants in patients with acute respiratory distress syndrome." Critical care medicine 27.8 (1999): 1409-1420.

[3] Barabino, Stefano, et al. "Systemic linoleic and γ-linolenic acid therapy in dry eye syndrome with an inflammatory component." Cornea 22.2 (2003): 97-101.

[4] Białek, Małgorzata, and Jarosława Rutkowska. "Znaczenie kwasu γ-linolenowego w profilaktyce i terapii." Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 69 (2015): 892-904.

[5] Bamford, Joel TM, et al. "Oral evening primrose oil and borage oil for eczema." Cochrane Database of Systematic Reviews 4 (2013).

[6] Materac, Ewa, Zbigniew Marczyński, and Kazimiera Henryka Bodek. "Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka." Bromat Chem Toksykol 46.2 (2013): 225-233.

[7] Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.

[8] https://opieka.farm/kwas-gamma-linolenowy/