Chociaż za najbardziej newralgiczną porę chorobową uznaje się jesienno-zimowe miesiące, w praktyce zioła na odporność organizmu należy traktować jako całoroczne wsparcie. Dopiero regularność w połączeniu ze stosowaniem wielu różnych gatunków daje zadowalający efekt. Jakie mieszanki ziół na odporność stosować? Jak działają?
Spis treści:
Zioła na odporność: Jak działają?
Zioła na wzmocnienie odporności mają różne mechanizmy działania, najczęściej jednak opierają się na profilaktyce lub bezpośrednim zwalczaniu drobnoustrojów. Tym samym zapobiegają infekcjom, łagodzą ich przebieg i przyśpieszają leczenie. Oprócz tego pobudzają układ immunologiczny do skuteczniejszej produkcji przeciwciał. Wiele gatunków roślin leczniczych, zwłaszcza te dostarczające jadalnych owoców są skarbnicą witaminy C, która m.in. wzmaga produkcję białka odpowiedzialnego za stymulowanie organizmu do walki z drobnoustrojami, jak również zwiększa aktywność limfocytów T i B. (1).
Zioła wspomagające odporność: Jakie są ich właściwości?
Ziółka poprawiające odporność mają właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybowe. Często działają napotnie. Zalicza się do nich niektóre zioła adaptogenne o szerokim spektrum zastosowania, dostosowujące się do potrzeb organizm. W uproszczeniu: działają tam, gdzie są najbardziej potrzebne.
Zioła na wzmocnienie odporności: Jakie wybrać?
Zioła na odporność to szeroka grupa, która obejmuje nie tylko typowe rośliny lecznicze zielne, ale także warzywa przyprawowe, drzewa i krzewy owocowe. Dlatego poza tradycyjną suplementacją, tj. w formie naparów parzonych jak herbatę można dodawać je do potraw, traktować jako przyprawy lub pić w formie soków/syropów. Przykładem jest m.in. cebula, czosnek i bez czarny. W praktyce spotyka się nawet rośliny pokojowe, które przeciwdziałają infekcji, np. anginowiec i aloes.
Zioła na odporność dla dzieci: Bezpieczne i skuteczne
Lista ziół do stosowania u dzieci (zwłaszcza najmłodszych) jest mocno okrojona. Należy unikać ziół silnie działających, które mogą spowodować wystąpienie skutków ubocznych. Często brakuje badań przeprowadzonych na tej grupie osób, dlatego prewencyjnie chucha się na zimne. Najbezpieczniejsze jest stosowanie tych samych ziół, które poleca się karmiącym matkom, np. na laktację (2). Niektóre gatunki poza powyższym działaniem jednocześnie usprawniają pracę układu odpornościowego i zwalczają infekcje. Przykładem jest natka pietruszki, anyż i koper włoski. (3).
Zioła na wirusy: Naturalne antybiotyki
Najbardziej znane rośliny pomagające przy infekcjach wirusowych to cebula i czosnek. Samo zastosowanie kulinarne nie wystarczy (w dodatku w czasie obróbki termicznej tracą część swoich właściwości leczniczych), dlatego powinno się je spożywać w formie syropów lub suplementów diety, np. pastylek. Oprócz nich zaleca się przyjmować inne gatunki, np. w postaci naparów. W tym przypadku dobrze sprawdzają się mieszanki ziół na odporność. Szczególnie wartościowe zioła na wirusy to bez czarny, bylica piołun, czarnuszka siewna i żeń-szeń. Przy infekcjach górnych dróg oddechowych warto korzystać z dobrodziejstwa tymianku właściwego i rozmarynu lekarskiego (4).
Najpopularniejsze zioła na odporność
Popularność ziół na odporność (i każdych innych) wynika ze skuteczności działania, bezpieczeństwa stosowania, dostępności (sklepy, własna uprawa, zbiór z miejsc naturalnych) oraz wiedzy statystycznego miłośnika naturalnych metod dbania o zdrowie. Wybierając poszczególne rośliny lecznicze warto sięgać po „nowości”, które stały się powszechne w ostatnich latach, jednakże nie należy bagatelizować starych, sprawdzonych sposobów praktykowanych przez poprzednie pokolenia. Często okazuje się, że proste receptury naszych babć działają i zaskakują skutecznością. Które zioła na odporność wybrać?
Tulsi: Zioło na odporność z wieloma zaletami
Tulsi, święta bazylia (Ocimum sanctum, O. tenuiflorum) jest traktowany jako wszechlek pomagający na wiele dolegliwości. Do jej dobroczynnych działań należy poprawa odporności psychicznej i fizycznej, a także zapobieganie infekcjom. Zaleca się stosować ją pomocniczo m.in. przy przeziębieniu i grypie. Poprawia tolerancję na stres, czyli przeciwdziała jednej z przyczyn obniżenia ogólnej odporności organizmu. Tulsi pomaga utrzymać zdrowe uzębienie, gdyż hamuje rozwój Streptococcus mutans, bakterii odpowiedzialnej za powstawanie próchnicy (5).
Żeń-szeń i jego wpływ na odporność
Korzeń żeń-szenia (Panax ginseng) to jeden z najpopularniejszych naturalnych środków na poprawę koncentracji. Trzeba jednak pamiętać, że jest to zioło adaptogenne, które wspomaga organizm na wielu obszarach. Jednym z nich jest poprawa odporności. Żeń-szeń zwiększa tolerancję na czynniki stresotwórcze (przez pobudzanie produkcji hormonów nadnerczy), a zarazem stymuluje układ immunologiczny (6). Zmniejsza ryzyko infekcji i poprawia samopoczucie, co poprawia komfort podczas kuracji przy wystąpieniu choroby.
Imbir na odporność
Najlepszy na odporność jest świeży imbir (Zingiber), np. dodawany do potraw lub parzony w formie naparu. Oprócz czosnku jest to jedna z najczęściej stosowanych roślin leczniczych na przeziębienie. Ponadto imbir pomaga na grypę i inne infekcje. Działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i antybakteryjnie. Nie wykazuje skutków ubocznych (7).
Rokitnik na odporność
Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) to skarbnica witamin i soli mineralnych. Z owoców najczęściej przyrządza się przetwory – sok z rokitnika, syropy i nalewki, z nasion zaś produkuje się olej z rokitnika. Warto je pić dla ogólnego podniesienia odporności organizmu. Za te właściwości odpowiada m.in. wysoka zawartość witaminy C (to jeden z najważniejszych krajowych gatunków pod tym względem), a ponadto karotenoidy i biopierwiastki (8). Rokitnik opóźnia procesy starzenia i zwalcza wolne rodniki zmniejszając ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych.
Rozmaryn, goździk i inne zioła na wzmocnienie odporności
Powyższe, „główne” zioła na odporność warto wspomagać ziołami uzupełniającymi. Rozmaryn nie tylko zwalcza szkodliwe drobnoustroje, ale jednocześnie zmniejsza toksyczność niektórych związków, tym samym wspomagając wątrobę. Jest to szczególnie istotne przy stosowaniu leków i korzystaniu z używek. Liść rozmarynu stosuje się w formie naparów.
Goździki, czyli popularną przyprawę dodawaną do ciast można parzyć lub nawet rzuć. Poza poprawą odporności i zwalczaniem infekcji ma silne działanie przeciwbólowe. Pomaga m.in. przy bólu gardła.
Przeciw infekcjom powinno się pić więcej soków z czarnej porzeczki, maliny i dzikiej róży (naturalny sposób na dostarczenie witamin, w tym kluczowej witaminy C). Aloes jest znany głównie dobroczynnych właściwości na skórę, jednakże w formie soków działa wspomagająco na odporność. Do mniej „oczywistych” ziół na wzmocnienie odporności należą: wiesiołek, werbena, czystek i jeżówka.
Zioła na odporność - jak komponować? Jak stosować?
Zioła wspomagające odporność przyjmuje się w różnej formie – naturalnej (surowiec zaparzany w wodzie), przetwarzanej (soki, nalewki, syropy) lub suplementów diety dostępnych w sklepach (substancje aktywnie czynne z ziół zawarte w kapsułkach, tabletkach itp.). Wybór to sprawa indywidualna, trzeba dopasować ją do potrzeb i wygody stosowania. Zioła na odporność dla dzieci to przede wszystkim soki i świeże owoce. Z kolei osobom mniej systematycznym czy zapracowanym poleca się suplementy diety.
Herbaty i herbatki na odporność: Przepisy i sposoby przygotowania
W internecie, książkach czy na produktach kupionych w sklepie (np. mieszanka ziołowa na odporność) można znaleźć różnorodne przepisy. Jednakże głównie dotyczą dawkowania. Można to uśrednić do jednej łyżki suchego surowca na szklankę wody.
Zioła zaparza się wrzątkiem i pozostawia pod przykryciem do wystygnięcia. Do mieszanek ziołowych na odporność można dodawać świeże, suszone lub liofilizowane owoce. Poprawiają smak i zwiększają siłę działania. Jeśli chce się posłodzić napar miodem, trzeba poczekać do lekkiego ostygnięcia. Miód dodany do gorącego napoju traci na wartości.
Mieszanki ziół na odporność: Jak je komponować?
W sklepach zielarskich i aptekach dostępne są różnorodne mieszanki ziół nakierowane na konkretne działanie, np. poprawę odporności. Można skorzystać z gotowego produktu lub na jego podstawie sporządzić samodzielnie mieszankę. Jeśli nie ma się pewności co do łączenia ziół to lepiej stosować je pojedynczo, opcjonalnie nie łączyć więcej niż 2-3 gatunki. Główna zasada łączenia ziół: nie komponuje się gatunków o antagonistycznym działaniu, np. o właściwościach przeczyszczających i zapierającym. W przypadku ziół na odporność podobne problemy raczej nie zachodzą. Rzecz jasna, nie powinno się samodzielnie korzystać z ziół, które są niebezpieczne. Niektóre rośliny trujące mają zastosowanie przy produkcji leków czy suplementów, ale nie wolno z nich korzystać bez zgody lekarza. Z powodzeniem uda się znaleźć bezpieczniejsze roślinne zamienniki.
Jak stosować zioła na odporność: Dawkowanie i bezpieczeństwo
Zioła na odporność przyjmuje się w różnej formie, ale nie należy popadać w skrajności. Zazwyczaj nie przekracza się 1-2 szklanek naparu dziennie. Najlepiej pić je na raty, np. dwie szklanki na kilka „podejść”. Raz na kilka tygodni powinno się wymienić zioła na inne o podobnym działaniu. Długotrwałe, codzienne działanie może być niekorzystne. Dla przykładu – nadmiar czosnku czy ustawiczne przyjmowanie może wywołać refluks żołądkowo-jelitowy i wzdęcia. Poza surowcami ziołowymi warto korzystać z soków, syropów, nalewek, świeżych owoców i przypraw, które w zdecydowanej większości przypadków dodaje się w końcowym etapie przygotowywania posiłku.
Bibliografia.
- https://www.liposhell.pl/images/pdf/2._Janda_K._et_al._2015.pdf
- https://www.researchgate.net/profile/Joanna-Jassem-Bobowicz/publication/313853017_ZIOLA_I_LEKI_STOSOWANE_W_OKRESIE_LAKTACJI_HERBS_AND_DRUGS_USED_DURING_LACTATION/links/58ab2c8aa6fdcc0e079bb64d/ZIOLA-I-LEKI-STOSOWANE-W-OKRESIE-LAKTACJI-HERBS-AND-DRUGS-USED-DURING-LACTATION.pdf
- http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2014_048-053.pdf
- https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_57591_LEK_202208_02
- https://nopr.niscpr.res.in/bitstream/123456789/5266/1/IJEB%2045%285%29%20403-412.pdf
- https://dietetycy.org.pl/zen-szen/
- https://www.monz.pl/Ginger-Zingiber-officinale-a-spice-with-therapeutic-properties,134013,0,2.html
- http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2017/03/pf_2016_298-306.pdf
Autor:
Mgr inż. Michał Mazik
Absolwent ogrodnictwa ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Piszący ogrodnik i zielarz. Zajmował się zielenią ozdobną w USA, sadami owocowymi w Anglii i we Włoszech, zakładał ogrody w Polsce. Współpracował z holenderskimi firmami ogrodniczymi jako ekspert ds. roślin. Autor kilkudziesięciu książek o tematyce związanej z ogrodami, ziołolecznictwem i zdrowym żywieniem, w tym "Dary pszczół" (Ergos 2019).
