Poszczególne odmiany miodów różnią się smakiem, konsystencją, a w pewnym stopniu także składem, co ma m.in. wpływ na spektrum właściwości leczniczych. Miody mogą być bardziej kwaskowate lub wyczuwa się ostre, pikantne nuty. Łatwo więc można dobrać je do własnych preferencji i potrzeb. Jakie są rodzaje miodu? Które z nich cieszą się największą popularnością?
Spis treści:
Jakie są rodzaje miodu?
Główny podział miodów dotyczy pochodzenia głównego surowca wykorzystywanego do ich produkcji. Najważniejsze rodzaje to miód nektarowy (kwiatowy), spadziowy (pochodzący ze słodkich wydzielin mszycowatych), a także mieszany, nektarowo-spadziowy.
Jednocześnie trzeba pamiętać, że miód nie jest w 100% jednorodny. Nawet gdy ule ustawia się w konkretnych uprawach roślin, np. gryki czy rzepaku, pszczoły odwiedzają również inne kwiaty. W miodzie gatunkowym, np. gryczanym, nektar z kwiatów gryki ma po prostu największy udział w składzie. Właśnie ta przewaga danego surowca w największym stopniu wpływa na właściwości fizyczne oraz chemiczne miodu.
Miody nektarowe
Miody nektarowe są produkowane przez pszczoły z nektaru kwiatów roślin miododajnych. W uproszczeniu nektar to gęsty roztwór wodny (ok 70% wody) zawierający wiele cukrów, a zwłaszcza glukozę i fruktozę (co wpływa na smak miodu). Jest bogatszy pod tym względem w porównaniu z miodem spadziowym.
Wyróżnia się miody gatunkowe (dominuje nektar jednej rośliny) lub wielokwiatowe. Do pierwszej grupy zalicza się m.in. miód rzepakowy, wrzosowy, gryczany, nawłociowy i malinowy.
Miody spadziowe
Pszczoły pozyskują „surowiec” ze spadzi owadów należących do grupy mszycowatych. To szkodniki roślin, które żerują na różnych gatunkach zieleni. W czasie żerowania wydzielają lepką substancję, która składa się głównie z niestrawionych związków cukru. Miód może mieć przewagę spadzi iglastej lub liściastej. W pierwszym przypadku miody często powstają w ulach zlokalizowanych przy lasach jodłowych.
- Miód ze spadzi iglastej ma mało słodki smak (jak na produkt pszczeli tego typu), wyczuwa się w nim nuty balsamiczne i korzenne.
- Miód ze spadzi liściastej, zbierany przez pszczoły m.in. na topolach, klonach, dębach i lipach jest słabiej dostępny. Ma żywiczny, nieco cierpki smak.
Miody mieszane (nektarowo-spadziowe lub spadziowo-nektarowe)
Miód mieszany łączy w sobie zalety miodów spadziowych i nektarowych. Ma bogaty smak i cenne właściwości lecznicze. Zazwyczaj jest gęstszy od miodu nektarowego. Dokładna charakterystyka zależy od proporcji poszczególnych frakcji (spadź/nektar, gatunek miodu).
Różnice pomiędzy miodami
Poszczególne rodzaje miodu różnią się smakiem, konsystencją, szybkością krystalizacji, składem (proporcjami związków aktywnie czynnych), a więc i potencjalnymi właściwościami leczniczymi miodu.
- Przykładowo miód gryczany ma żywiczny zapach i lekko piekący, „drapiący” smak. Zaleca się go spożywać m.in. przeciwko miażdżycy.
- Do najsmaczniejszych miodów zalicza się miód lipowy – mocno słodki, z wyczuwalnymi pikantnymi i goryczkowatymi nutami. Podobnie jak kwiat lipy sprawdza się przy infekcjach i gorączce.
- Miód akacjowy ma delikatny, mniej wyrazisty smak w porównaniu z innymi miodami. Dlatego częściej używa się go w kuchni, np. do deserów oraz słodzenia napojów. Nie zaburza smaku innych składników.
- Specyficzny, ale lubiany smak charakteryzuje miód rzepakowy. Jest słodki, ale jednocześnie lekko mdły z nutą goryczy. To jeden z najwcześniej zbieranych miodów w Polsce.
- Miód ze spadzi iglastej jest mało słodki, oryginalny, lekko korzenny.
- Atrakcyjny, gryczano-anyżkowy smak ma słabo dostępny miód koprowy (produkowany na bazie fenkułu).
- Wyrazisty, ostry, lekko ziołowy jest miód wrzosowy. Jest to zarazem jeden z najczystszych gatunkowo miodów nektarowych.
Jaki rodzaj miodu jest najzdrowszy?
Miody nie zawsze są ucztą dla podniebienia. Niektóre gatunki spożywa się nie dla dobrego smaku, lecz cennych właściwości leczniczych. Przykładem jest miód manuka, który pszczoły wytwarzają korzystając z kwiatów krzewu występującego naturalnie w Australii, Nowej Zelandii i niewielkich wyspach Oceanii. Ma smak nieco ziemisty, lekko gorzki, który określa się jako „mineralny”. Stosuje się go na dolegliwości skórne (zewnętrznie), infekcje i problemy układu pokarmowego.
Proces powstawania i pochodzenie nektaru
Kwiaty produkują nektar w nektarnikach, aby przyciągnąć owady zapylające. Do tej grupy przede wszystkim należy pszczoła miodna. Owad w trakcie poszukiwania słodkiej substancji dokonuje zapylenia krzyżowego, dzięki czemu roślina wykształca nasiona i na szansę na dalsze rozprzestrzenianie się (przetrwanie gatunku).
W nektarze znajdują się przede wszystkim cukry, ale ponadto zawiera aminokwasy, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminy, substancje zapachowe i barwniki. Od tego zależą późniejsze właściwości miodu. Większość kwiatów intensywnie nektaruje w środku dnia, dlatego właśnie na ten okres przypada duża aktywność pszczół. Często pojedyncze kwiaty „żyją zaledwie jeden dzień”. W przypadku gryki kwiaty rozwijają się rano, a kończą nektarowanie już przed południem. Dlatego zapylacze muszą go zebrać we wczesnych godzinach. Z kolei kwiaty facelii intensywniej wydzielają nektar w godzinach popołudniowych.
Wpływ regionu na smak i właściwości miodu
Głównym elementem, który wpływa na smak i właściwości miodu jest rodzaj pozyskiwanego przez pszczoły nektaru lub spadzi. Poszczególne gatunki roślin mają nieco inny skład. W praktyce jednak proporcje i stężenie poszczególnych substancji aktywnych w nektarze czy tkankach roślinnych, którymi żywią się mszycowate zależy także od warunków klimatycznych i glebowych. Dlatego te same rodzaje miodów pochodzące z różnych regionów nieco różnią się. Oczywiste jest, że miód pochodzący z rejonów niezanieczyszczonych jest bardziej wartościowy.
Rodzaje miodów pszczelich a różnice w kolorze i konsystencji
Miody pszczele w zależności od pochodzenia różnią się barwą i konsystencją. Jest to związane z ich składem. Barwa zależy od stężenia i rodzaju naturalnych barwników roślinnych, np. karotenoidów. Natomiast konsystencja i czas krystalizacji zależy m.in. od proporcji cukrów. Im więcej glukozy w miodzie, tym szybciej krystalizuje. Jak rozpoznać rodzaj miodu?
|
Rodzaje miodu |
Barwa |
Konsystencja |
|
Ciemna, herbaciana lub brunatna |
Świeży jest rzadki, lejący się. Krystalizuje wolno. Po krystalizacji ma gruboziarnistą konsystencję. |
|
|
Jasnożółta do bursztynowej, z zielonkawym odcieniem. Po krystalizacji jest kremowy. |
Płynny, rzadki przypominający olej rycynowy. Po krystalizacji ma konsystencję drobnoziarnistą. |
|
|
Bezbarwna lub kremowa, po krystalizacji biała lub kremowa. |
Najrzadsza konsystencja w stanie ciekłym wśród popularnych miodów nektarowych, po krystalizacji konsystencja jest drobnoziarnista, krupkowata. |
|
|
Miód wielokwiatowy |
Od jasnokremowej do bursztynowej |
Zwykle konsystencja jest średnioziarnista. Dokładne atrybuty zależą od składu gatunkowego (rodzaju nektaru). |
|
Jasnożółta, słomkowa po krystalizacji biała lub kremowa |
Gładka, kremowa kojarząca się ze...smalcem. |
|
|
Miód ze spadzi iglastej |
Szarozielonkawa, brunatna po smolistą i prawie czarną, utrzymuje barwę po krystalizacji. |
Średnioziarnista, grudkowa. |
|
Miód koniczynowy |
Kremowa z odcieniem od słomkowożółtego po łososiowy |
Dość jednorodna, drobnoziarnista |
|
Miód wrzosowy |
Ciemna: od bursztynowej po herbacianą |
Oryginalna, galaretowata. |
|
Jasnożółta to jasnobursztynowej. Po krystalizacji jaśnieje i mętnieje. |
Konsystencja kremowa zbliżona do gęstego masła – jest łatwy do smarowania. |
Rodzaje miodów i ich właściwości – podsumowanie
Poszczególne rodzaje miodu różnią się wieloma cechami, co wpływa na ich potencjalne zastosowanie. Mogą zachwycać smakiem na świeżo, sprawdzają się jako słodziki i składnik wypieków lub wykorzystuje się je w celach prozdrowotnych. Dlatego warto korzystać z więcej niż jednego gatunku miodu, a przy tym szukać ulubionego smaku i konsystencji.
Źródła:
- M. Mazik; Dary Pszczół, Egros, 2019.
- Majewska E.; Porównanie wybranych właściwości miodów pszczelich jasnych i ciemnych; Nauka Przyroda Technologie, 2009, tom 3, zeszyt 4
Autor:
Mgr inż. Michał Mazik
Absolwent ogrodnictwa ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Piszący ogrodnik i zielarz. Zajmował się zielenią ozdobną w USA, sadami owocowymi w Anglii i we Włoszech, zakładał ogrody w Polsce. Współpracował z holenderskimi firmami ogrodniczymi jako ekspert ds. roślin. Autor kilkudziesięciu książek o tematyce związanej z ogrodami, ziołolecznictwem i zdrowym żywieniem, w tym "Dary pszczół" (Ergos 2019).
